آموزش دستشویی رفتن به کودکان: دختران

وقتی کودکتان بزرگ می‌شود دلتان برای خیلی چیزها تنگ خواهد شد، اما به احتمال خیلی زیاد، عوض کردن پوشک یکی از این دلتنگی‌ها نیست. با این حال، یادتان باشد که عجله کردن هم سودی ندارد. آموزش استفاده از توالت به دخترتان نیازمند وقت و صبوری از جانب شما و همکاری و انگیزه از طرف اوست. بنابراین، وقتی می‌دانید مقاومت طبیعی کودک شما برای گرفتنش از پوشک زیاد است، از آموزش دستشویی رفتن به او بپرهیزید و تا زمانی که او نسبت به این اتفاق جدید و مهم پذیرا و مشتاق به نظر برسد صبر کنید. در این مطلب می‌توانید با راهکارهایی برای آموزش مهارت استفاده از توالت و دستشویی به دخترتان آشنا شوید.

توالت رفتن دخترها

سن دخترتان را در نظر بگیرید

متخصصان می‌گویند که دخترها استفاده از توالت را زودتر از پسرها یاد می‌گیرند، زیرا دخترها به راحتی حواسشان پرت نمی‌شود. کودکانی که خواهر و برادرهای بزرگ‌تری دارند تا از آنها الگوبرداری و تقلید کنند هم ممکن است استفاده از توالت را راحت‌تر یاد بگیرند.

کلید موفقیت در آموزش استفاده از توالت این است که فقط زمانی آموزش را شروع کنید که دخترتان واقعاً قادر به انجام آن باشد. اگرچه بعضی از بچه‌ها می‌توانند از ۱۸ ماهگی شروع کنند، برخی دیگر ممکن است تا سه یا چهار سالگی هم آمادگی یادگیری آن را نداشته باشند.

آمادگی کودک را بسنجید

هیچ نفعی در تلاش برای آموزش زودهنگام مهارت دستشویی رفتن برای خود کودک وجود ندارد. مطالعات نشان می‌دهد که وقتی والدین آموزش استفاده از توالت را قبل از اینکه کودک از نظر جسمی یا عاطفی قادر به یادگیری باشد شروع می‌کنند، روند آموزش صرفاً طولانی‌تر می‌شود. بنابراین، اولین کاری که باید انجام دهید این است که ببینید آیا دخترتان برای آموزش استفاده از توالت آمادگی دارد یا خیر.

وقتی مشخص کردید که کودک آماده است، به زمان‌بندی و وقت این کار توجه کنید و مطمئن شوید که برنامهٔ روزمرهٔ همیشگی و روتین کودکتان به خوبی برایش جا افتاده است و با هیچ موردی در شرایط فعلی زندگی‌ شما و خودش مشکلی ندارد. به عنوان مثال، اگر او به تازگی خواهر یا برادر جدیدی پیدا کرده یا در سفر هستید، ممکن است کمتر پذیرای تغییر باشد یا آن‌قدر تحت فشار باشد که نتواند از عهده‌ٔ شرایط جدید برآید.

بگذارید با نگاه کردن یاد بگیرد

بارها گفته‌ایم و دانستن این واقعیت باز هم ضروری است که کودکان نوپا با تقلید است که یاد می‌گیرند و تماشای شما در حین استفاده از دستشویی اولین و مهم‌ترین قدم طبیعی در این راه است. نگاه کردن کودک هم به این معنا نیست که او جزئیات را ببیند یا باعث ایجاد هر نوع شک و تردید یا ترس در شما برای دیدن اندام خصوصی‌تان توسط کودک شود. منظور از نگاه کردن کودک، ایجاد دیدی کلی از روند دستشویی رفتن است، پس سعی کنید به این اتفاق به شکلی منطقی و با دید والدینی آگاه نگاه کنید و درگیری فکری غیرضروری برای خودتان ایجاد نکنید.

هنگام صحبت در مورد اعضای بدن، لازم است که از نظر آناتومی یا کالبدشناسی دقیق باشید. مثلاً اگر به او یاد بدهید که اندام تناسلی خود را با نام‌های عجیب و غریبی بشناسد، درحالی‌که دیگر اعضای بدنش اسم‌های رسمی‌تری دارند، ممکن است این برداشت را در او ایجاد کند که چیز خجالت‌آوری در مورد اندام تناسلی‌اش وجود دارد.

اگر دخترتان خیلی اتفاقی، برادر بزرگ‌تر، پدر یا یکی از همبازی‌های پسرش را دیده است که در توالت ایستاده هستند، به احتمال خیلی زیاد سعی خواهد کرد که در حالت ایستاده ادرار کند. اول لازم است بدانید که اشکالی ندارد اگر اجازه دهید این کار را بکند، چون در این صورت فقط باید چند بار دستشویی را تمیز کنید، اما احتمالاً خیلی زود می‌فهمد که او «تجهیزات شخصی لازم» برای انجام این کار را ندارد و شما مجبور نخواهید بود درگیر کشمکش و جنگ قدرتی با او شوید که امکان دارد به جاهای باریک و نامشخص برسد!

اگر شما یک مادر هستید و دخترتان همچنان به این کار اصرار می‌روزد، بگذارید شما را در حال دفع ادرار تماشا کند و توضیح دهید که چرا مامان‌ها و دخترانشان باید برای ادرار کردن بنشینند. مثلاً بگویید: «نشستن راحت‌تره، آدم خسته نمی‌شه و جایی هم جیشی نمی‌شه!»

تجهیزات مناسب خریداری کنید

بیشتر کارشناسان توصیه می‌کنند یک لگن سادهٔ سایز کودک بخرید که بتواند آن را مال خودش بداند. همچنین نشستن روی این نوع لگن در مقایسه با یک توالت بزرگ، احساس امنیت بیشتری در او ایجاد خواهد کرد و به‌طورکلی هم یک توالت ایرانی یا فرنگی مخصوص بزرگسال قابل استفاده برای یک کودک دو ساله نیست. همچنین بسیاری از بچه‌ها از افتادن در توالت می‌ترسند که اضطراب آنها می‌تواند در آموزش دستشویی رفتن اختلال ایجاد کند. شما ممکن است به جای تبدیل توالت بخواهید یک توالت مخصوص کودکان بخرید که شبیه یک توالت فرنگی واقعی است اما کوچک و در اندازهٔ کودکان و اغلب از جنس پلاستیک که طبعاً هزینهٔ بیشتری دارد و تهیهٔ آن به سلیقه و تشخیص خود شما ارتباط دارد. این توالت‌ها در رنگ و شکل‌های متنوعی در بازار موجود است.

نکته‌ای که باید به آن دقت کنید این است که، اگر ترجیح می‌دهید به جای لگن توالت کودک، یک تبدیل توالت را برای توالت فرنگی معمولی خود بخرید، مطمئن شوید که راحت و ایمن است و محکم به توالت وصل می‌شود و حتماً یک چهارپایه جلوی آن بگذارید، زیرا مهم است که کودک بتواند هر دفعه که دستشویی می‌رود، به راحتی روی توالت بنشیند و بلند شود و مهم‌تر از آن، وضعیت بدنش را با کمک پاهایش به شکلی تثبیت کند تا هنگام مدفوع کردن راحت باشند و به راحتی برای دفع زور بزند. به عبارت دیگر، بچه‌ها نیز مثل خود ما، باید کمی پاهایشان بالاتر از زمین باشد تا بتوانند هنگام مدفوع کردن روی توالت فرنگی راحت باشند.

همچنین شما می‌توانید چند کتاب تصویری یا ویدیوی مناسب این سن در مورد توالت رفتن کودکان برای دخترتان تهیه کنید. این وسایل کمکی می‌توانند فهم این همه اطلاعات جدید را برای او راحت‌تر کند. غیر از این موارد هم دستشویی‌ها می‌توانند مکانی خطرناک برای کودکان نوپای کنجکاو باشند. بنابراین، همیشه در شروع هنگام استفاده از توالت بر او نظارت کنید.

کمکش کنید تا احساس راحتی پیدا کند

در اوایل فرایند آموزش، کودک شما ابتدا باید با فکر استفاده از توالت کنار بیاید. یعنی تبدیل توالت یا لگن دستشویی‌اش را بشناسد و با آن آشنا شود. برای شروع به او بفهمانید که این لگن فقط مال خودش است. شما می‌توانید با نوشتن نام کودک روی آن یا اجازه دادن به او برای تزیینش با برچسب‌ها، آن را برایش شخصی‌سازی کنید، سپس به او بگویید که برای تمرین، اول مدتی با لباس روی آن بنشیند.

بعد از اینکه برای حدود یک هفته به این شکل تمرین کرد، پیشنهاد کنید که آن را با پایین کشیدن شلوار یا بالا زدن دامنش امتحان کند. اگر به نظر می‌رسد نسبت به این کار مقاومتی دارد، از وسوسه‌ٔ فشار آوردن به او خودداری کنید، چون فشار آوردن، فقط یک جنگ قدرتی ایجاد می‌کند که می‌تواند کل روند آموزش را از مسیر خود خارج کند.

اگر فرزندتان عروسک یا حیوان عروسکی محبوبی دارد، از آن برای نمایش عملی این کار استفاده کنید. بیشتر بچه‌ها از تماشای حرکت داده شدن اسباب‌بازی‌های محبوب خود لذت می‌برند و ممکن است فرزندتان با این روش بیشتر یاد بگیرد تا وقتی شما فقط با کلماتتان به او می‌گویید چه کاری انجام دهد.

برخی والدین حتی یک «توالت کاردستی» برای این عروسک یا حیوان عروسکی درست می‌کنند. سپس درحالی‌که کودک روی لگن کوچک خود نشانده شده است، اسباب‌بازی محبوبش نیز می‌تواند روی لگن مخصوص خودش بنشیند.

با لباس‌ زیر جذاب تشویقش کنید

با بردن فرزندتان به خرید لباس زیر، توجه او را به مزایای یادگیری استفاده از دستشویی جلب کنید. به او بگویید که می‌تواند هر مدلی را که دلش خواست انتخاب کند. مثلاً لباس زیرهایی با عکس شخصیت کارتونی محبوب یا طرح‌های روشن، معمولاً موفقیت زیادی بین کودکان دارند.

همچنین می‌توانید از کمی قبل در مورد این خرید صحبت کنید، تا او از اینکه به اندازهٔ کافی بزرگ شده است که از دستشویی استفاده کند و درست مثل مادر یا خواهر بزرگ‌ترش لباس زیر بپوشد هیجان‌زده شود.

یک برنامهٔ زمانی استفاده از پوشک شورتی، شورت آموزشی یا لباس زیر تنظیم کنید

ابتدا تصمیم بگیرید که می‌خواهید از روش رفت و برگشت بین پوشک و لباس زیر استفاده کنید یا روش جایگزینی ناگهانی و همیشگی لباس زیر؟ برخی کارشناسان توصیه می‌کنند که ابتدا شورت‌های آموزشی یا پوشک‌های شورتی یک‌بارمصرف را جایگزین کنید. این پوشک‌های شورتی اساساً مثل پوشک بچه معمولی هستند اما چسب ندارند و می‌توان آنها را مانند لباس زیر راحت بالا و پایین کشید.

برخی دیگر از کارشناسان اما مخالف هستند و می‌گویند بهتر است که مستقیماً از لباس زیر یا شورت آموزشی استفاده کنید. شورت‌های آموزشی دارای یک لایهٔ داخلی ضدحساسیت است که قابل جدا شدن و شست‌وشوست و ساختار پرزی‌شکل آن قدرت جذب بالایی دارد که مانع از نشت ادرار و مدفوع کودک به بیرون می‌شود. این شورت‌ها هم شبیه پوشک‌های شورتی هستند که چسب ندارند و به راحتی بالا و پایین کشیده می‌شوند. این شورت‌ها همچنین به فرزندتان کمک می‌کند تا به تنهایی لباسش را برای دستشویی کردن پایین بیاورد که مرحله‌ٔ مهمی در یادگیری کامل استفاده از توالت است. هم پوشک‌های شورتی و هم شورت‌های آموزشی این اجازه را می‌دهند تا در صورت خیس شدنشان، کودکتان سریع بفهمد و انتخاب نهایی با شماست که با توجه به شناختتان از کودک، می‌خواهید از کدام یک استفاده کنید.

غیر از موارد بالا، کنار گذاشتن پوشک به برنامهٔ روزانهٔ شما و اینکه دخترتان به مهدکودک می‌رود یا نه، هم ارتباط دارد، چون اگر کودک به مهدکودک می‌رود، باید راهکارهای خود را با مربی مهد او نیز هماهنگ کنید.

یادش بدهید خودش را بشوید و خشک کند

یکی از مهم‌ترین و سخت‌ترین چیزهایی که باید در مورد توالت رفتن به دخترتان آموزش دهید این است که چگونه خود را به شکل درستی بشوید و خشک کند! اول از همه بدانید که شستن خود بعد از دستشویی رفتن، کاری نیست که کودک شما بتواند زود آن را یاد بگیرد و بدون کمک شما انجامش دهد ولی از سوی دیگر، شستن درست اندام تناسلی کودکان دختر، به ویژه وقتی مدفوع کرده‌، برای پیشگیری از عفونت‌ها مهم است، پس تا هر زمانی که مطمئن شوید کودکتان این کار را کامل یاد گرفته و برای حفظ سلامت بچه‌ها و پیشگیری از بیماری‌ها لازم است خودتان او را بشویید؛ حتی اگر چند سال طول بکشد! اما هرچند بیشتر کودکان تا قبل از چهار سالگی اغلب ترجیح می‌دهند بعد از مدفوع کردنشان، شما آنها را بشویید ولی وقتی کودکتان شروع به استفاده از لگن یا تبدیل توالت می‌کند، از همان ابتدا زمان آن است که تمیز کردن خودش را هم به او آموزش دهید تا به مرور و کم‌کم این «ماجرای بهداشتی» برایش آشنا و ساده شود تا بتواند آن را انجام دهد.

شما می‌توانید به کودکتان در هر بار دستشویی کردن یاد بدهید چطور و چقدر خودش را با شیلنگ آب دستشویی بشوید تا مطمئن شود بدنش کاملاً تمیز شده است و بعد از شستن، خود را با کاغذ توالت خشک کند و آن را درون سطل زباله بیندازد. یادمان باشد برای حفظ سلامت فرزندانمان لاز نیست در تمیزی خیلی وسواس به خرج دهیم ولی شستن منظم بدن و دست‌ها بعد از دستشویی برای حفظ سلامت کودکان بسیار مهم‌ است. همچنین آموزش دادن به کودکان برای شستن خودشان پس از دستشویی رفتن، هم می‌تواند در استقلال کودکانمان نقش داشته باشد و هم عادت‌های خوبی مثل خودمراقبتی و بهداشت را از همان کودکی به آنها یاد بدهد.

برای استفاده از کاغذ توالت نیز، یکی دیگر از راه‌ها این است که به کودکتان توضیح دهید برای تمیز و خشک ماندن و جلوگیری از خیس شدن لباس زیرش، بعد از شسته شدن او باید دستمال توالت را از سمت جلو به عقب بکشد، به ویژه بعد از وقتی که مدفوع می‌کند. اگر درک این مسئله برای او خیلی پیچیده است و احتمالاً برای بسیاری از کودکان دشوار باشد، زیرا آنها باید به خاطر بسپارند که دستمال را در جهت معینی حرکت دهند، به او یاد بدهید که بعد از شستنش، خودش را با حرکات ضربه‌ای آرام و کوتاه کاغذ توالت؛ با نمایش یادش بدهید، و بدون مالیدن سفت و زیاد با دستمال خشک کند.

عفونت مثانه، اگرچه نادر است، اما به نظر می‌رسد که در دختربچه‌ها در طول دوره‌ٔ آموزش استفاده از توالت اتفاق می‌افتد. اگر دخترتان به دفعات ادرار می‌کند یا نیاز ناگهانی به توالت رفتن دارد، یا می‌گوید هنگام دفع ادرار درد دارد، از درد شکمی شکایت دارد، یا بعد از اینکه برای مدتی کنترل مثانه خوبی داشته است، شروع به خیس کردن شلوار خود می‌کند، با پزشک او تماس بگیرید و مسئله را مطرح کنید.

مقالهٔ عفونت ادراری کودکان را بخوانید.

زمانی را برای برهنه بودن کنار بگذارید

هیچ چیز به اندازه‌ٔ مدتی بدون پوشک بودن به کودک نوپای شما در تشخیص زمان نیاز به توالت کمک نمی‌کند. وقتی بازی می‌کند، لگن او را در محلی قابل دسترس قرار دهید و او را تشویق کنید که در فواصل منظم روی آن بنشیند.

مراقب علائمی که نشان می‌دهد باید دستشویی کند، مثل بالا و پایین پریدن درجا، چسباندن پاهایش به یکدیگر یا تاب خوردن به این سو و آن سو باشید و از این نشانه‌ها استفاده کنید تا به او بگویید که زمان نشستن روی لگن است.

شما می‌توانید این کار را در چند روز متوالی، غروب‌ها که تمام اعضای خانواده کنار هم هستند، یا فقط در آخر هفته‌ها انجام دهید. هرچه فرزندتان زمانی بیشتری را بدون پوشک بگذراند، زودتر یاد می‌گیرد.

پیروزی‌ها را جشن بگیرید

دخترتان بدون شک چند حادثه‌ شامل کثیف کردن شلوار خود یا اطراف توالت را خواهد داشت، اما بالاخره موفق به ریختن مقداری از ادرار در لگن خواهد شد. این لحظه را با هیاهو جشن بگیرید. این برداشت را که او به نقطه‌ٔ عطف مهمی رسیده است تقویت کنید. برای این کار یکی از امتیازهای «بچه‌های بزرگ» که از خودتان اختراع کرده‌اید مانند خواندن یک داستان اضافی قبل از خواب را به او پاداش بدهید. به عبارت دیگر بگویید: « چون دیگر دختر بزرگ‌تری شده است، می‌‌توانید شب‌ها برایش دو تا داستان بخوانید».

اما سعی کنید از هر بار رفتن به دستشویی مسئله‌ٔ بزرگی نسازید، وگرنه کودک زیر فشار آن همه نگاه خیره و توجه دقیق احساس عصبی بودن و ناراحتی خواهد کرد.

اگر در ابتدا موفق نشد، دوباره و دوباره تلاش کنید

مثل هر مهارت دیگری، هرچه بیشتر از توالت استفاده کند، در انجام آن مهارت بیشتری خواهد داشت. اما کارهایی هست که می‌توانید برای راحت‌تر شدن استفاده از توالت برای کودکتان انجام دهید. به عنوان مثال، به کودکتان لباس‌های گشاد و مناسب بپوشانید که بتواند خودش به راحتی دربیاورد یا لباس زیرهایی یک سایز بزرگ‌تر از خودش برای او بخرید.

اگر کودک هنوز در درک معنا و مفهوم استفاده از توالت مشکل دارد، بیش از حد واکنش نشان ندهید و او را تنبیه یا سرزنش نکنید. هیچ چیز به اندازه‌ٔ سرزنش کودک به خاطر یک مورد کثیف کردن شلوار، آموزش استفاده از توالت را مختل نمی‌کند. یادتان باشد که کثیف کردن شلوار بخشی نرمال از فرایند آموزش است.

به خاطر داشته باشید که حتی برای بچه‌هایی که ماه‌ها با موفقیت از توالت استفاده کرده‌اند، گهگاه پیش می‌آید که در حینی که مجذوب فعالیتی شده‌اند، خود را کثیف کنند. اگر کلافه شده‌اید به خود یادآوری کنید که پرخاش به کودک برای خیس کردن شلوارش می‌تواند به معنای چند ماه‌ پوشک عوض کردن بیشتر باشد. اگر هم شما و فرزندتان هر دو سرخورده و کلافه شده‌اید، از آموزش استفاده از توالت چند هفته بگذرید و هر وقت آماده بودید دوباره امتحان کنید.

برایش سرگرمی ایجاد کنید

اگر به آموزش این مهارت کمی زرق و برق اضافه کنید، احتمالاً انگیزه‌ٔ کودکتان در تمام طول فرایند آموزش حفظ خواهد شد. مقداری رنگ غذای آبی‌رنگ داخل لگن بریزید. کودکتان از اینکه چگونه توانست رنگ آب را سبز کند، شگفت‌زده می‌شود یا چند تا از کتاب‌های مورد علاقه‌اش را در یک قفسه‌ٔ تمیز و با رعایت اصول بهداشتی، کنار توالت بگذارید تا هر وقت لازم شد دستشویی برود به آنها نگاه کند.

اگر فرزندتان علاقهٔ خود را به یادگیری استفاده از توالت از دست داده است اما تا میانه‌های آموزش پیش رفته‌اید، می‌توانید جایزه دادن را نیز در نظر بگیرید. یکی از روش‌های محبوب استفاده از برچسب روی تاریخ یک تقویم دیواری یا سررسید برای ثبت موفقیت‌های اوست. به این ترتیب که او هر بار به توالت می‌رود، برچسبی به انتخاب خودش می‌گیرد که می‌تواند روی صفحهٔ تقویم بچسباند. تماشای زیاد شدن برچسب‌ها، باعث ایجاد انگیزه‌ٔ او خواهد شد.

اگر خود برچسب‌ها هیجان کافی ایجاد نمی‌کنند، می‌توانید پیشنهاد کنید که وقتی برچسب کافی جمع کرد یا اگر برای تعداد مشخصی روز متوالی خود را خیس نکرد، پاداشی مثل رفتن دوباره به پارک یا خرید یک اسباب‌بازی را که می‌خواسته است به او بدهید.

آموزش شبانه را شروع کنید

پس از اینکه دخترتان توانست تمام طول روزها را خشک بماند، شما آماده‌‌اید که به مرحلهٔ بعد بروید. برای این کار تا زمانی که او بتواند در طول روز به شکل مطمئنی از لگن استفاده کند صبر کنید، سپس شروع به بررسی کردن پوشک او در صبح‌ و بعد از چرت روزانه کنید تا ببینید که آیا خشک است یا نه. بسیاری از کودکان طی شش ماه پس از یادگیری استفاده از توالت، دیگر در طول چرت زدن بعدازظهرشان هم خشک می‌مانند.

آموزش شبانه دشوارتر است، زیرا به این ربط دارد که آیا بدن کودک می‌تواند ادرار را برای مدت طولانی در خود نگه دارد یا نه و اینکه دخترتان چقدر عمیق می‌خوابد. اگر او می‌خواهد شب‌ها بدون پوشک بخوابد، اجازه‌ٔ آن را بدهید. اگر نگران کثیف شدن تشکش هستید، یک روکش جاذب تشک می‌تواند کمک کند.

اگر بعد از چند شب از این آزمایش، مشخص شد که کودک آماده نیست که خشک بماند، او را به شیوه‌ای بدون سرزنش و بدون قضاوت به پوشک برگردانید. به فرزندتان بگویید که بدنش برای این مرحلهٔ بعدی هنوز کاملاً آماده نیست و به او اطمینان دهید که به زودی به اندازهٔ کافی بزرگ خواهد شد که دوباره امتحان کند.

اگر کودکتان سه شب از پنج شب را خشک می‌ماند، احتمالاً ایرادی ندارد که سیاست «تمام‌وقت با لباس زیر» را رسمی کنید و با فرستادن او به دستشویی قبل از خوابیدن و رفتن خودتان به خواب نیز به تلاش‌های او برای خشک ماندن کمک کنید.

پوشک را جا بیندازید

زمانی که فرزندتان برای خداحافظی کامل از پوشک آماده شده، به موفقیت بزرگی دست یافته است. این موضوع را تصدیق کنید و غرور او از این دستاورد را تحریک و تشویق کنید. برای این کار می‌توانید اجازه دهید که خودش پوشک‌های باقی‌مانده را به خانواده‌ای از اطرافیانتان با بچه‌های کوچک‌تر بدهد.

شما همچنین می‌توانید برای این دستاورد کودکتان همراه او برقصید و بالا و پایین بپرید و آن را رقص «پایان پوشک» بنامید یا اگر دوست دارید تمام اعضای خانوادهٔ شما، یعنی همراه با همسرتان و خواهر یا برادرش می‌توانید وقتی زمان دستشویی رفتن کودک می‌شود، یک صف مارپیچ رقصان ایجاد کنید و پای‌کوبان به سمت دستشویی بروید. امتحان کنید، این لحظه‌های بی‌بازگشت را شادتر بگذرانید!

در مورد کارهای غلط در آموزش توالت رفتن کودکتان بدانید.