خودزنی در کودکان: چرا کودکتان خودش را می‌زند یا گاز می‌گیرد؟
اگر کودک شما عمداً به خودش صدمه می‌زند، حق دارید نگران باشید و لازم است موضوع را پیگیری کنید تا علتش را بفهمید. در این مطلب با نکاتی برای کشف این پاسخ که چرا فرزندتان خودش را می‌زند و گاز می‌گیرد و چه باید بکنید آشنا شوید.
ریشه و علت را پیدا کنید
اول از خودتان سؤال کنید که چه عواملی در پشت این اعمال خودتنبیه‌گر وجود دارد. برخی از پرسش‌هایی که باید به دنبال پاسخشان باشید اینهاست:
- آیا کودکتان عصبانیتی را که نسبت به شما یا بزرگسال دیگری احساس می‌کند به خود معطوف می‌کند، چون بلد نیست آن را به شیوه‌ٔ دیگری بیان کند؟
- آیا از کسی یا چیزی چنان سرخورده یا کلافه شده است که الم‌شنگه‌ٔ معمولی تخلیه‌ٔ کافی را برایش فراهم نمی‌کند؟
- آیا ممکن است از عصبانیت خود آن‌قدر احساس گناه داشته باشد که فکر کند باید خودش را به خاطر این احساس مجازات کند؟
- آیا ممکن است شخصی او را به این شکل مجازات کرده باشد؟
برای مثال، کودکی که خودش را می‌زند ممکن است کتک خورده باشد و کسی که خودش را گاز می‌گیرد ممکن است به عنوان مجازات گاز گرفتن کودکان دیگر، گاز گرفته شده باشد. البته فوراً نتیجه‌گیری نکنید، اما وقتی با مراقبان و اطرافیان کودکتان در مورد رفتار او صحبت می‌کنید، این موضوع را به خاطر داشته باشید.
برای جمع‌آوری اطلاعات بیشتر درباره‌ٔ ریشه‌ٔ این مشکل، به دقت در مورد زمان شروع این خودتنبیه‌گری و اینکه در آن زمان چه چیزهایی در زندگی کودک جریان داشت، فکر کنید. شاید اولین بار وقتی پدرش در یک سفر کاری بود، متوجه آن شده‌اید یا شاید اولین بار در هفته‌ای رخ داد که او از محیط دنج اتاق کودکان نوپا در مهدکودک به اتاق پر قیل و قال پیش‌دبستانی‌ها و دور از مربی‌های مطمئن و آشنای خود منتقل شد.
اگر بتوانید یک اتفاق واضح مرتبط را مشخص کنید، ممکن است بتوانید این الگوی رفتاری آزاردهنده را به سرعت از بین ببرید. به عنوان مثال، گذراندن یک آخر هفته‌ٔ طولانی به بازی کردن با پدرش یا برگشتن به کلاس کودکان نوپا و سپس حرکت تدریجی به سمت گذراندن کامل روزها با مربیان جدید در مهدکودک می‌تواند کمک زیادی بکند.
حتی اگر نتوانید تقصیر خودزنی و گاز گرفتن فرزندتان را به گردن یک عامل استرس‌زا بیندازید، می‌توانید اقداماتی انجام دهید که در نهایت باعث شود احتمال اینکه او احساسات منفی‌اش را به سمت خودش معطوف کند کاهش یابد. بنابراین به او توجه انحصاری زیادی بدهید تا کاری کنید که احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد و با هم بازی‌های پرسروصدا و فعالانه‌ای انجام دهید تا آن انرژی اضافی را که در صورت جمع شدن ممکن است به سمت خودش فوران کند، بسوزانید.
از او در برابر این رفتار مراقبت کنید
در این فاصله مهم است که کودکتان را وقتی به خودش آسیب می‌رساند متوقف کنید. البته که کبودی و گاز گرفتگی برای بدن او خوب نیست. اما از آن مهم‌تر، این رفتار برای رشد عاطفی او نامطلوب است. گاز گرفتن یا ضربه زدن را با بلند کردن کودک با ملایمت یا نشستن و گذاشتن او در دامنتان قطع کنید. بعد، به بهترین شکلی که می‌توانید به او بگویید که اجازه نمی‌دهید خودش را بزند و گاز بگیرد، چون شما دوستش دارید و وظیفه‌ٔ شماست که از او مراقبت کنید، حتی اگر بیشتر حرف‌های شما را درست نفهمد یا نادیده بگیرد، منظورتان را درک خواهد کرد و مدرک و شاهدی از عشق و محبت شما را که ممکن است به دنبال آن بوده باشد، به دست خواهد آورد.
با دقت پیگیر این اتفاق باشید
خوشبختانه، رفتارهای افراطی و غیرمتعارف کودکان در این سن که اغلب ناگهانی شروع می‌شوند، ناگهانی و سریع هم ناپدید می‌شوند. اما اگر فرزند شما بعد از یک هفته مداخله هنوز به عمد خود را آزار می‌دهد، موضوع را با پزشکش در میان بگذارید و اجازه ندهید که پزشک یا شخص دیگری با برخوردی سرسری مثل «نگران نباشید؛ خیلی از بچه‌ها این کار رو می‌کنن.» شما را از پیگری مسئله بازدارد. این جمله ممکن است حقیقت داشته باشد اما به این معنا نیست که لازم نیست کاری در این زمینه انجام دهید.
اگر پزشک کمکی نکرد و خودآزاری ادامه دارد، با معلم فرزندتان در مورد راه‌هایی برای رفع هر گونه تنش در مدرسه صحبت کنید. اگر باز هم اوضاع بهبود نیافت، از یک درمانگر خانواده کمک بگیرید که می‌تواند با همکاری شما راه‌هایی برای کمک به کودک در کنار آمدن با احساساتش به شیوه‌ای سالم‌تر پیدا کند.
