نمودار رشد: دو تا چهار سالگی
نمودار رشد کودکان دو تا چهار ساله چه اطلاعاتی به ما می‌دهد؟ در این مطلب با نمودارهای رشد و فهم نتایج آن در کودکان از دو تا چهار سالگی آشنا شوید.
نمودار رشد کودک دو تا چهار ساله چه اطلاعاتی به والدین می‌دهد؟
نمودار رشد فرزندتان می‌تواند تصویری کلی از چگونگی رشد فیزیکی او به شما بدهد. با مقایسه‌ٔ اندازه‌هایی مثل وزن، قد و شاخص تودهٔ بدنی فرزندتان با سایر کودکان همسن و هم‌جنسش و مقایسه‌ٔ همین اندازه‌ها با چک‌آپ‌های قبلی کودک، پزشک می‌تواند تشخیص دهد که فرزندتان رشدی سالم و متناسب دارد یا مشکلی وجود دارد.
اما بیش از حد درگیر صدک‌های رشد فرزندتان نشوید. اگرچه نمودارهای رشد فعلی نسبت به نمودارهای قبلی پیشرفت چشمگیری دارند، اما حکمی قطعی و نهایی در مورد عملکرد فرزندتان نیستند. مهم‌ترین چیز این است که کودک شما با نرخ ثابت و مناسبی رشد کند، نه این‌که به عددی جادویی رسیده باشد.
چرا نمودارهای رشد مختلفی وجود دارد و چه زمانی استفاده از آنها می‌شود؟
متخصصان اطفال با توجه به این‌که کودک چند ساله است، رشد او را به یکی از دو روش معمول ارزیابی می‌کند. در واقع، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند که پزشکان برای ۲۴ ماه اول زندگی کودک از نمودارهای سازمان بهداشت جهانی استفاده کنند. نمودارهای سازمان بهداشت جهانی، رشد کودکان تغذیه‌شده با شیر مادر را با دقت بیشتری منعکس می‌کنند. بعد از ۲۴ ماهگی، پزشکان به طور معمول از نمودارهای رشد مرکز کنترل بیماری‌ها استفاده می‌کنند.
نمودارهای هر دو سازمان طول را به اینچ و سانتی‌متر و وزن را به پوند و کیلوگرم نشان می‌دهند. در هر دو نمودار از صدک‌ها، که میانگین اندازه‌های کودکان را به تفکیک سن مقایسه می‌کند نیز استفاده شده است.
نمودارها تا حدودی مشابه هستند، اما ممکن است پس از ۲۴ ماهگی و استفاده از نمودارهای مرکز کنترل بیماری‌ها، صدک‌های کودک کاهش یابد. اگر چنین اتفاقی افتاد نگران نباشید، صدک‌ها براساس داده‌های مختلفی هستند. اگر هر گونه نگرانی دارید با پزشک فرزندتان صحبت کنید.
در نمودار رشد «صدک» به چه معناست؟
ساده‌تر است که این اصطلاح با مثال توضیح داده شود. اگر پسر ۲۴ ماههٔ شما از لحاظ وزنی در صدک ۴۰ و از لحاظ قدر در صدک ۸۰ باشد، بدین معناست که ۴۰ درصد پسران ۲۴ ماهه در کشور، وزنی برابر فرزند شما یا کمتر از او دارند و ۶۰ درصد آنها وزن بیشتری دارند. به همین ترتیب، که ۸۰ درصد از پسران همسن او قدی برابر فرزند شما یا کوتاهتر از او دارند و ۲۰ درصد آنها قد بلندتری دارند.
یک نکتهٔ دیگر این‌که، اگر فرزند شما همیشه هم از لحاظ قدی و هم وزنی در حول و حوش صدک ۲۵ بوده، پزشکش از این‌که ۷۵ درصد از پسران هم‌سنش درشت‌تر از او هستند، نگران نخواهد بود. آنچه مهم‌تر خواهد بود، این است که به یاد داشته باشید پزشک بر نحوه‌ٔ رشد فرزندتان هم نظارت می‌کند، نه فقط بر مقدار و عدد آن.
به یاد داشته باشید که بچه‌ها معمولاً دوره‌های جهش سریع رشد و همچنین دوره‌های رشد کند را تجربه می‌کنند. پزشک فرزندتان فرازها و نشیب‌های فردی او را یادداشت می‌کند، اما بیشتر روی الگوی کلی رشدش تمرکز خواهد کرد.
شاخص تودهٔ بدنی چه کاربردی در اندازه‌گیری رشد کودک دارد؟
شاخص تودهٔ بدنی یا BMI، نسبت وزن به قد را اندازه‌گیری می‌کند و به پزشکان در ارزیابی میزان چربی بدن کمک می‌کند. از ۲۴ ماهگی به بعد، پزشک شاخص تودهٔ بدنی کودک را در هر چک‌آپ اندازه‌گیری و پیگیری می‌کند تا ببیند آیا وزن سالمی دارد یا خیر. چگونگی مطابقت صدك‌های شاخص تودهٔ بدنی با وزن كودكان ۲۴ ماه به بالا، طبق نمودار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها به شکل زیر است:
- صدک چهارم یا پایین‌تر: کم‌وزن
- صدک ۵ تا ۸۴: وزن سالم
- صدک ۸۵ تا ۹۴: اضافه وزن
- صدک ۹۵ یا بالاتر: چاق
پسرها و دخترها نمودارهای رشد جداگانه‌ای دارند، زیرا از نظر قد، وزن و ترکیب بدنی تفاوت دارند و نمودار نشان می‌دهد که شاخص تودهٔ بدنی کودک با گذشت سال‌ها تغییر می‌کند؛ به طور معمول در دوران پیش‌دبستانی کاهش می‌یابد و در دوران دبستان و بزرگسالی افزایش می‌یابد.
چه چیزی در نمودار رشد کودک جای نگرانی دارد؟
تغییر قابل توجه در صدک‌های کودک دو تا چهار سال ممکن است جای نگرانی داشته باشد. برای مثال، اگر او به طور مداوم در حدود صدک ۵۰ باشد و بعد ناگهان به صدک ۱۵ سقوط کند، پزشک او علت آن را بررسی می‌کند. ممکن است برای این تغییر یک دلیل پزشکی وجود داشته باشد که نیاز به ارزیابی بیشتر دارد.
یک بیماری جزئی یا تغییر در الگوهای غذا خوردن کودک ممکن است به افت کوچک‌تری منجر شود، که در این صورت پزشک ممکن است فقط مدتی رشد کودک را با دقت بیشتری زیر نظر بگیرد.
اگر کودک شما مریض نبوده، اما سرعت وزن‌گیری او به نسبت صدکی که در آن است کاهش یافته، شاید پزشک پیشنهاد کند غذای او را افزایش دهید. شاید لازم باشد مدتی به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید تا اطمینان حاصل شود که کودک دوباره شروع به وزن‌گیری می‌کند.
مطمئناً مواردی وجود دارد که افزایش یا کاهش سریع‌تر از حد معمول وزن چیز خوبی است. به عنوان مثال، اگر کودک شما کم‌وزن بوده، این می‌تواند نشانه‌ٔ خوبی از بالا رفتن صدک معمول او باشد و اگر اضافه وزن داشته، پایین آمدن صدک او به خاطر خوردن غذاهای سالم نیز تغییری بسیار مثبت خواهد بود.
همچنین، قرار گرفتن در یک انتهای طیف رشد همیشه دلیلی برای نگرانی نیست. به عنوان مثال، اگر کودک پیش‌دبستانی شما بسیار کوتاه‌قامت است و هر دو والد او به شکل غیرمعمولی کوتاه هستند، پس احتمالاً قرار گرفتن در ۵ درصد پایین برای او کاملاً مقتضی و طبیعی است.
اما اگر فرزندتان بسیار کوتاه‌قد است و پدر و مادرش هر دو قد متوسط یا بلندتر دارند، یا او بسیار لاغر است و هر دو والد وزن متوسط یا بالاتر دارند، در این صورت پزشک اطمینان حاصل خواهد کرد که مشکلی در رشد کودک وجود ندارد؛ منظور مشکلی مانند کمبود یک هورمون یا مسئله ژنتیکی است.
پزشکان، کودکانی را که در بالاترین و پایین‌ترین محدوده‌ٔ صدک شاخص تودهٔ بدنی قرار دارند، یعنی صدک ۸۵ و بالاتر یا صدک چهارم و پایین‌تر، با دقت بیشتری زیر نظر می‌گیرند. برای مثال، اگر فرزند شما از لحاظ شاخص تودهٔ بدنی در صدک ۹۰ باشد، پزشک رشد او را کنترل می‌کند تا مطمئن شود که به سمت چاقی نمی‌رود. او ممکن است در مورد عادات غذایی سالم به شما مشاوره دهد و مطمئن خواهد شد که مشکلی، مانند مشکل تیروئید وجود ندارد که در اضافه وزن نقش داشته باشد.
آیا می‌توان بر اساس اندازه‌های حال حاضر کودک فهمید در بزرگسالی چه سایزی خواهد داشت؟
نه با اطمینان. کودکان دو تا چهار سالهٔ کوچک‌اندام گاهی در بزرگسالی درشت‌هیکل و قوی می‌شوند و گاهی برعکس، کودکان درشت‌تر با گذشت سال ها لاغرتر می‌شوند.
والدین کودک بهترین شاخص پیش‌بینی هستند. آیا شما و شریک زندگی‌تان بلندقد، کوتاه یا میانه‌قامت هستید؟ لاغرید، سنگین وزنید یا متوسط؟ به احتمال زیاد کودکتان هم در بزرگسالی شبیه شما خواهد بود.
