هیپوتونی یا تونوس عضلانی پایین: عضلات شل و ضعیف در کودک
چرا عضلات فرزندتان شل و آویزان به نظر میرسد؟ چرا عضلات کودک به شکلی غیرعادی شل است؟ چطور بفهمم کودکم مبتلا به تونوس عضلانی پایین یا هیپوتونی است؟ در این مطلب میتوانید با جواب این پرسشها آشنا شوید.
تونوس عضلانی پایین
تونوس عضلانی پایین، هیپوتونی یا هیپوتونیا (Hypotonia) به حالتی گفته میشود که عضلات کودک شل و سست باشند. ممکن است ببینید که حرکت دادن دست و پاهای کودکتان وقتی در حالت ریلکس است به شکلی غیرعادی راحت است. اگر فرزندتان را از زیر بغلش بلند کنید، باید بتوانید او را محکم بگیرید و بالا ببرید.
وقتی کودک تون عضلانی پایینی دارد، ممکن است احساس کنید که دارد از زیر دستتان سر میخورد. وقتی عضلات فرزندتان شل و آویخته به نظر میرسد و اگر سعی كنید دست یا پای فرزندتان را حرکت دهید، ولی مقاومتی كمتر از آنچه انتظار دارید ببینید، ممکن است مبتلا به عارضهای به نام تونوس عضلانی پایین یا همان هیپوتونی باشد.
علائم هیپوتونی
اگرچه عارضهٔ هیپوتونی به خوبی شناخته نشده است، اما کودکانی که تونوس عضلانی پایین دارند، اغلب دچار تأخیر در کسب مهارتهای حرکتی، ضعف عضلات یا مشکلاتی در هماهنگی حرکتی هستند. تون عضلانی پایین در کودک شیرخوار ممکن است در اثر طیفی از مشکلات نسبتاً جدی از جمله کمکاری تیروئید، سندرم داون یا یک مشکل عصبی ایجاد شود، اما اگر فرزند شما تا بعد از اولین سالگرد تولدش مبتلا به این مشکل تشخیص داده نشود، احتمالاً مورد او خفیفتر است.
بر این اساس، موارد خفیف این عارضه ممکن است در دوران نوپایی تشخیص داده شود، یعنی هنگامی که ضعف ناشی از تون عضلانی پایین آشکار و مشخصتر است. مثلاً در دو سالگی و هنگامی که کودک نمیتواند دوچرخهٔ کمارتفاعی با چرخهای بزرگ را رکاب بزند یا بعدتر وقتی نمیتواند اسکیتبازی کند. به گفتهٔ پزشکان، کودکان نوپای دارای تون عضلانی پایین به شکل کارآمدی حرکت نمیکنند. بنابراین، ممکن است مواردی شبیه زیر را زیاد در کودک ببینید:
- از دست دادن تعادل
- عدم هماهنگی حرکتی یا ناهمانگی در حرکت
- قدرت عضلانی کم
- زمان واکنش ضعیف یا کندی واکنش از سوی کودک
علت هیپوتونی
پزشکان در مورد علت تونوس عضلانی پایین چیز زیادی نمیدانند. اما دلایل جدیتری برای بروز این عارضه، مثل سندرم داون و دیستروفی عضلانی تشخیص داده شدهاند. شایعترین نوع، هیپوتونی خوشخیم مادرزادی نام دارد که به معنای آن است که هیچ دلیل قابل تشخیصی برای پایین بودن تونوس عضلانی وجود ندارد و تأخیر قابل توجهی در رشد را نشان نمیدهد.
اگرچه کودکان مبتلا به هیپوتونی تقریباً به طور قطع در برخی نقاط عطف حرکتی مانند پریدن یا بالا رفتن تأخیر خواهند داشت، اما در بسیاری از موارد این مشکل به مرور زمان خودخوبهخود حل میشود و نشانهای از اختلال جدیتر در رشد و تکامل کودک دیده نمیشود.
تشخیص و درمان هیپوتونی
در برخی موارد، پزشکان قادر به شناسایی علت هیپوتونی کودک نیستند و این مشکل با گذشت زمان بدون درمان بهتر مییابد. اسم بالینی این شکل از چنین عارضهای، هیپوتونی مادرزادی خوشخیم است. جالب اینکه بسیاری از کودکان مبتلا به هیپوتونی مادرزادی خوشخیم، والد یا خواهر و برادری دارند یا خواهند داشت که به همین ترتیب در طول دوران کودکی تن عضلانی پایین داشته که میتواند نشانهٔ زمینهٔ ژنتیکی باشد.
هنگامی که یک کودک نوپا مبتلا به هیپوتونی خوشخیم مادرزادی تشخیص داده میشود، معمولاً توصیهٔ پزشک تنها این است که او را به حرکت وادارید. کودکانی که تون عضلانی پایین دارند، برای تقویت قدرت و استقامت خود و برای مقابله با ضعف عضلات نیاز به ورزش زیادی دارند. این ورزش میتواند به هر شکلی که کودک نوپایتان دوست دارد باشد، مثلاً کلاس ژیمناستیک یا شنا. هر کاری که کودکان انجام دهند به آنها کمک میکند تا حداکثر قدرت و انرژی خود را حفظ کنند.
اگرچه کودکی با تون عضلانی پایین ممکن است هرگز به اندازهٔ همسالان خود قدرت و تبحر حرکتی نداشته باشد، اما تقویت عضلات هیپوتونیک به کودک کمک میکند تا وقتی بزرگتر میشود، مهارتهای فیزیکی جدیدی مثل دوچرخهسواری، بازی روی وسایل پارک و امثال اینها را به دست آورد.
همچنین اگرچه بعضی اوقات فیزیوتراپی برای کودکانی که تون عضلانی پایین دارند توصیه میشود، اما مطالعات کمی در این مورد صورت گرفته است و متخصصان درباره اینکه فیزیوتراپی چقدر در روند درمان مؤثر است اختلافنظر دارند. هیپوتونی خفیف معمولاً با گذشت زمان با یا بدون درمان بهبود مییابد.
زندگی کودک دارای هیپوتونی
همانطور که گفته شد؛ از آنجا که کودک نوپا به قدرت عضلانی و چابکی نیاز دارد، مهم است که کودک شما تا حد امکان فعال باشد. فقط باید کاری را انجام دهد که او را فعال و در حرکت نگه میدارد. مهم نیست چه کاری؛ شنا، ژیمناستیک یا دویدن به اینطرف و آنطرف، اما فعالیتی را انتخاب کنید که او دوست دارد انجام دهد، فقط به این دلیل که اگر برایش جذاب باشد بیشتر احتمال دارد به آن ادامه دهد.
اما شاید لازم باشد که شما انتظارات خود را نسبت به برخی تواناییهای جسمی و حرکتی مثل توان ورزشی آیندهٔ فرزندتان پایین بیاورید، زیرا کودکان دارای هیپوتونی خفیف بیشتر از سایر کودکان احتمال ابتلا به مشکلات هماهنگی حرکتی دارند و ممکن است در دوران دبستان در کلاسهای ورزش کمتر فعال باشند و در نتیجه کمتر هم به ورزش علاقه داشته باشند.
یک محیط غیررقابتی که به جای عملکرد یا برنده شدن، روی لذت بردن و بهبود خود متمرکز است، به فرزندتان کمک میکند که با اشتیاق بیشتری در ورزش مشارکت کند، بدون اینکه احساس کند اگر از برخی همسالان خود کمتر فرز باشد، مجازات خواهد شد. پس این را باید به یاد داشته باشید که حتی اگر مقدر نباشد که فرزند شما ستارهٔ لیگ فوتبال شد، باز هم میتواند از بسیاری جهات دیگر زندگی خوبی داشته باشد.