وقتی وقفه‌های تربیتی اثری ندارد چه کار کنید: سه و چهار سالگی
وقتی وقفهٔ تربیتی روی کودکان سه یا چهار ساله تأثیری ندارد چه کنید؟ احتمالاً چیزهای زیادی در مورد اینکه وقفه‌ها چه تأثیر خوبی در مهار رفتارهای نامطلوب دارند شنیده‌اید. اما جدا کردن کودک خطاکارتان از آن عمل خطا برای گذراندن مدت زمان اندکی در تنهایی همیشه کارساز نیست. آیا کاری هست که بتوانید برای اثربخشی بیشتر وقفه‌ها انجام دهید؟ در این مطلب با برخی از مشکلات رایجی که والدین با آن مواجه می‌شوند و همچنین نکاتی برای اثرگذاری بهتر وقفه‌ها در کودکان سه ساله و چهار ساله آشنا شوید.
کودک وقفه‌ها را جدی نمی‌گیرد
اگر کودکتان بی‌تفاوت و بی‌خیال به شما نگاه می‌کند، یا نگاهی حاکی از تحقیر این پیامد به شما می‌اندازد یا به شکل دیگری نشان می‌دهد که اهمیتی به وقفه نمی‌دهد، چند توضیح متفاوت می‌تواند وجود داشته باشد:
واقع‌بین باشید: بچه‌ها با سرعت‌های متفاوتی رشد می‌کنند. چیزی که برای بچه‌ٔ دبستانی خواهر شما مفید است می‌تواند فراتر از سطح درک کودک دو ساله‌ٔ شما باشد. بچه‌های بسیار خردسال کنترل چندانی بر تکانه‌های خود ندارند و و معمولاً باید بارها و بارها کاری را که از آنها انتظار می‌رود گوشزد کرد تا بالاخره آن را بفهمند. بنابراین وقتی در حال ارزیابی این هستید که آیا وقفه دادن می‌تواند برای شما مفید باشد یا نه، در نظر بگیرید که اصلاً فرزندتان به اندازه‌ای بالغ شده است که بفهمد چه کاری از او می‌خواهید یا نه.
ثبات رویه مهم است: نباید امروز برای رفتاری وقفه اعلام کنید اما فردا چون خودتان خوش خلق‌تر هستید برای رفتار مشابهی این کار را نکنید. اگر فرزندتان اعتنایی به شما نمی‌کند، همیشه اخطار خود را عملی کنید. یک اخطار کافی است، چون اخطار زیاد این پیامد را به قمار تبدیل می‌کند. در مورد تأثیر و اهمیت ثبات رویه در تربیت کودک بیشتر بدانید.
بلافاصله عمل کنید: مهم است که وقفه را در محل و زمان بروز خطا اعلام کنید. نیم ساعت دیگر یا حتی پنج دقیقه‌ٔ بعد، یا تا زمانی که فرصت بهتری پیدا کنید، صبر نکنید. اگر در جای عمومی هستید، وقفه را درست همان جایی که هستید بدهید. در فروشگاه، اگر کودک از کنترل خارج شده ممکن است لازم باشد او را به خودرو ببرید. اگر منتظر بمانید تا به خانه برسید، ارتباط بین وقفه و رفتاری که باعث آن شد قطع می‌شود.
آرامشتان را حفظ کنید: نحوه‌ٔ رفتار شما قبل از وقفه، در طول وقفه و بعد از اتمام آن، می‌تواند به همان اندازه‌ٔ شیوه‌ٔ رفتار کودکتان اهمیت داشته باشد. ناراحت شدن و صحبت کردن بیش از حد شایع‌ترین اشتباهاتی هستند که والدین در زمان وقفه دادن انجام می‌دهند. به خلاصه‌ترین شکل به فرزندتان بگویید که چه کار اشتباهی انجام داده است و خودتان در حینی که وقفه را عملی می‌کنید خونسرد بمانید.
مطلب وقفهٔ تربیتی روی کودکان سه یا چهار ساله را ببینید.
کودک سر جایش نمی‌ماند
برای بیشتر بچه‌ها سخت است که بیش از چند دقیقه بی‌حرکت بمانند. فکر نکنید که مجبورید قاعده‌ٔ استاندارد یک دقیقه به ازای هر سال از عمر کودک را حتماً رعایت کنید. به محض این که کودکتان آرام شود، وقفه به هدف خود رسیده است.
اگر فرزندتان از رفتن به محل وقفه و ماندن در آنجا امتناع می‌کند، به کمک شما نیاز دارد. خودتان او را به محل انتخابی ببرید و با خونسردی او را به نشستن هدایت کنید. اگر بلند شد، با ملایمت دوباره او را بنشانید.
اما اجازه ندهید که بلند شدن کودک از صندلی تبدیل به یک بازی شود. اگر فرزندتان برای بار سوم بلند شد، خودتان با او بنشینید و به اندازه‌ٔ طول مدت وقفه او را با خونسردی در کنار خود نگه دارید. غیر از گفتن «من تو رو اینجا نگه داشتم، چون به وقفه نیاز داری» صحبت دیگری با او نکنید.
این کار را به طور مداوم، با ملایمت و بدون سرزنش انجام دهید. ممکن است چند بار طول بکشد تا فرزندتان بالاخره تصمیم بگیرد که ترجیح می‌دهد خودش با شما همکاری کند تا اینکه بی‌حرکت نگه داشته شود و بدیهی است که هرگز نباید کودک خود را کشان‌کشان یا به زور به محل وقفه ببرید.
اگر نمی‌توانید فرزندتان را بدون کشمکش در محل وقفه نگه دارید، به او بفهمانید که پیامد خاصی برای خروج زودهنگام از محل مشخص‌شده برای وقفه وجود دارد. این روش برای بچه‌های کمی بزرگ‌تر بهتر جواب می‌دهد و پیامد مورد نظر می‌تواند این باشد که او نمی‌تواند برنامه‌ٔ تلویزیونی مورد علاقه‌اش را تماشا کند یا تا پایان روز دیگر نمی‌تواند با اسباب‌بازی محبوبش بازی کند.
کودک در طول وقفه بدرفتاری می‌کند
اگر فرزند شما در طول وقفه بدرفتاری می‌کند چه کار کنید:
محل مناسبی را انتخاب کنید: هدف وقفه این است که فرزندتان را از کاری که تحریکش می‌کند جدا کنید، نه اینکه توجه خود را از او بردارید. اگرچه اتاق خواب کودک محل انتخابی معمول برای وقفه‌هاست، اما ممکن است بهترین مکان برای تشویق کودک به گذراندن «زمانی آرام» نباشد. اول این که احتمالاً این محل خارج از دید شما و احتمالاً خارج از صدارس شماست. کودک ممکن است در اتاقش اسباب‌بازی‌ها، کتاب‌ها یا سرگرمی‌های جذاب دیگری پیدا کند و این می‌تواند هدف تکنیک وقفه را تضعیف کند.
همچنین، یک کودک خردسال ممکن است هنوز در حال یادگیری به خواب رفتن به تنهایی است و در این صورت اتاق خوابش باید پناهگاهی امن برای او باشد و نه محلی برای تأدیب و تربیت! پس به جای اتاق فرزندتان، یک صندلی، گوشه یا مکان امن دیگری در آن نزدیکی انتخاب کنید تا از چیزهایی که حواسش را پرت می‌کند دور باشد و در صورت لزوم پیش او بمانید.
قبل از شروع طغیان مداخله کنید: اجرای نمایش پرسوز و گدازی از اشک و آه توسط کودک، اگرچه دیدنش ناراحت‌کننده است اما به معنای آن نیست که وقفه اثری ندارد. اینکه قبل از شروع طغیان وقفه بدهید یا کودک را از آن موقعیت خارج کنید، می‌تواند مفید باشد.
اگر این امکان وجود ندارد، سعی کنید گریه و زاری‌اش را نادیده بگیرید. بیشتر بچه‌ها در نهایت آرام می‌شوند. حتی اگر فرزندتان آرام نشد، مسئله‌ٔ کلیدی این است که آیا پس از پایان وقفه به رفتار اشتباهش ادامه می‌دهد یا نه. اگر رفتار و برخورد خود را بهتر کند، شما منظورتان را به او فهمانده‌اید.
وقفه‌ها اثر خود را از دست داده‌اند
اگر وقفه‌ها در حال بی‌اثر شدن هستند موارد زیر را در نظر بگیرید:
اولویت‌بندی کنید: یک کودک دائماً در حال کند و کاو محیط اطرافش است و جهان در نظر او یک آزمایشگاه بزرگ است. می‌خواهد کشف کند که چیزها چه هستند، چگونه کار می‌کنند و او چه کارهایی را می‌تواند و نمی‌تواند انجام دهد.
وقفه‌ها را بجا انجام دهید: بدیهی است که در مسیر زندگی کارهای زیادی را انجام خواهد داد که شما ترجیح می‌دادید انجام ندهد؛ از کوتاه کردن موهای خود گرفته تا کندن تمام گلبرگ‌های گل‌های باغچه. شما نمی‌توانید برای اصلاح همه‌ٔ رفتارهای آزاردهنده بر تکنیک وقفه تکیه کنید. وقفه‌ها اگر خیلی زیاد استفاده شوند، اثر خود را از دست می‌دهند و ممکن است کنجکاوی طبیعی کودک را سرکوب کنند. پس وقفه‌ها را برای زمانی که فرزندتان عمداً نافرمانی می‌کند، پرخاشگر است یا رفتار خشونت‌آمیز دارد، نگه دارید.
به دنبال الگوهای رفتاری باشید: اگر فرزندتان به طور منظم برای یک نوع رفتار نامطلوب به وقفه فرستاده می‌شود، ببینید آیا می‌توانید دلیل آن را بیابید. اگر خواهرش را می‌زند، شاید حسادت می‌کند و تنها به کمی نوازش و قوت قلب بیشتر از سوی شما در زمانی که حالت پرخاشگر ندارد نیاز دارد.
اگر طغیان عصبی او به یک وقفه منجر می‌شود، راه‌های مثبتی برای غلبه کردن بر خشمش به او یاد بدهید. مثلاً شاید بتواند تا وقتی آرام‌تر می‌شود در خارج از خانه بدود یا یک نفس عمیق بکشد و بعد نفسش را بیرون دهد تا خشمش را آزاد کند.
ارزیابی مجددی انجام دهید: بعضی از والدین می‌گویند که به نظر می‌رسد فرزندشان وقفه گرفتن را دوست دارد. اگر این‌طور است، از خود بپرسید که آیا آن‌قدر سرتان شلوغ است که تنها وقتی که کودکتان توجه انحصاری شما را دارد، زمانی است که کار بدی انجام داده و شما او را به محل وقفه می‌فرستید؟
مطمئن شوید که صرف‌نظر از اینکه فرزندتان کاری را که دوست دارید انجام می‌دهد یا نه، مقدار زیادی «وقفهٔ مثبت» شامل تشویق، بغل، و بوسه به او می‌دهید.
