اچ‌آی‌وی و ایدز
اچ‌آی‌وی و ایدز چیست و آیا درمانی برای این بیماری وجود دارد؟ در این مطلب با علائم مختلف اچ‌آی‌وی در مراحل مختلف بیماری، علل ایجاد آن، راه‌های انتقال ایدز، تشخیص ایدز و درمان آن آشنا شوید.
ویروس اچ‌آی‌وی و بیماری ایدز
سندرم نقص ایمنی اکتسابی یا ایدز (AIDS) یک بیماری مزمن و بالقوه تهدیدکنندهٔ زندگی است که به وسیلهٔ ویروس نقص ایمنی انسانی یا به اختصار HIV ایجاد می‌شود. اچ‌آی‌وی با آسیب رساندن به سیستم ایمنی، توانایی بدن برای مبارزه با عفونت و بیماری را مختل می‌کند.
اچ‌آی‌وی یک عفونت آمیزشی (STI) است اما می‌تواند از طریق تماس با خون آلوده و استفادهٔ غیربهداشتی از مواد مخدر تزریقی یا استفاده از سوزن مشترک نیز سرایت کند. همچنین اچ‌آی‌وی می‌تواند در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی از مادر به کودک سرایت کند. بدون دارو، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا اچ‌آی‌وی سیستم ایمنی را به قدری ضعیف کند که شخص به ایدز مبتلا شود.
هیچ درمانی برای اچ‌آی‌وی/ایدز وجود ندارد، اما داروهایی وجود دارند که می‌توانند عفونت را کنترل و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. درمان‌های ضدویروسی اچ‌آی‌وی مرگ‌ومیر ناشی از ایدز را در سراسر جهان کاهش داده است و سازمان‌های بین‌المللی در حال تلاش برای افزایش دسترسی به اقدامات پیشگیرانه و درمان در کشورهای فقیر هستند.
علائم HIV
علائم اچ‌آی‌وی و ایدز با توجه به مرحلهٔ عفونت متفاوت و به ترتیب زیر است:
عفونت اولیه: اچ‌آی‌وی حاد
برخی افراد آلوده‌شده به اچ‌آی‌وی در عرض دو تا چهار هفته پس از ورود ویروس به بدن دچار بیماری‌ای شبیه آنفلوانزا می‌شوند. این بیماری که به عنوان عفونت اولیه یا حاد اچ‌آی‌وی شناخته می‌شود، ممکن است چند هفته ادامه یابد. علائم و نشانه‌های احتمالی عبارت است از:
- تب
- سردرد
- دردهای عضلانی و درد مفاصل
- راش (کهیر)
- گلودرد و زخم‌های دردناک در دهان
- تورم غدد لنفاوی، عمدتاً روی گردن
- اسهال
- کاهش وزن
- سرفه کردن
- تعریق شبانه
این علائم می‌تواند آن‌قدر خفیف باشند که شخص حتی متوجه آنها نشود. با این حال، مقدار ویروس در جریان خون یا همان بار ویروسی در این مرحله بسیار بالاست. در نتیجه، عفونت در طول ابتلای اولیه راحت‌تر از مرحلهٔ بعدی منتقل می‌شود.
عفونت نهفتهٔ بالینی: اچ‌آی‌وی مزمن
در این مرحله از عفونت، اچ‌آی‌وی هنوز در بدن و در گلبولهای سفید وجود دارد. با این حال، بسیاری از افراد ممکن است در این مدت هیچ علامت یا عفونتی نداشته باشند. اگر شخص درمان ضدرتروویروسی (ART) دریافت کند، این مرحله می‌تواند سال‌ها طول بکشد اما برخی افراد خیلی زودتر دچار بیماری شدیدتر می‌شوند.
عفونت علامت‌دار اچ‌آی‌وی
وقتی ویروس به تکثیر شدن و تخریب سلول‌های ایمنی، یعنی سلول‌هایی که به مبارزه با میکروب‌ها کمک می‌کنند ادامه می‌دهد، ممکن است عفونت‌های خفیف یا علائم و نشانه‌های مزمنی ایجاد شود، از جمله:
- تب
- خستگی
- تورم غدد لنفاوی؛ که اغلب یکی از اولین علائم عفونت اچ‌آی‌وی است.
- اسهال
- کاهش وزن
- عفونت قارچی دهان یا برفک دهان
- زونا یا هرپس زوستر
- سینه‌پهلو یا پنومونی
پیشرفت و تبدیل شدن به ایدز
دسترسی به درمان‌های ضدویروسی بهتر به طور چشمگیری مرگ‌ومیر ناشی از ایدز را در سراسر جهان و حتی در کشورهای فقیر کاهش داده است. به لطف این درمان‌های نجات‌بخش، امروزه بیشتر افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی در بسیاری از کشورهای جهان دیگر به ایدز مبتلا نمی‌شوند. اچ‌آی‌وی بدون درمان معمولاً طی هشت تا 10 سال به ایدز تبدیل می‌شود.
وقتی ایدز ایجاد می‌شود، سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب دیده است. در اشخاص مبتلا به ایدز، احتمال ابتلا به بیماری‌هایی که معمولاً در فردی با سیستم ایمنی سالم بیماری ایجاد نمی‌کنند، بیشتر است. به این بیماری‌ها عفونت‌های فرصت‌طلب یا سرطان‌های فرصت‌طلب می‌گویند. علائم و نشانه‌های برخی از این عفونت‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تعریق
- لرز
- تب مکرر
- اسهال مزمن
- غدد لنفاوی متورم
- لکه‌های سفید پایدار یا ضایعات غیرعادی روی زبان یا داخل دهان
- خستگی مداوم و غیرقابل توضیح
- ضعف
- کاهش وزن
- راش یا برآمدگی‌هایی روی پوست
اگر فکر می‌کنید ممکن است به اچ‌آی‌وی آلوده شده باشید یا در خطر ابتلا به این ویروس هستید، در اسرع وقت به یک متخصص یا پزشک آگاه مراجعه کنید.
علل ایجاد HIV
اچ‌آی‌وی توسط یک ویروس ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند از طریق تماس جنسی، استفادهٔ غیربهداشتی از مواد مخدر تزریقی یا استفاده از سوزن‌های مشترک، تماس با خون آلوده یا از مادر به کودک در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل شود.
اچ‌آی‌وی، سلول‌های لنفوسیت تی کمک‌کننده (CD4 T) را از بین می‌برد. این سلول‌ها گلبولهای سفیدی هستند که نقش مهمی در کمک به بدن برای مبارزه با بیماری‌ها دارند. هرچه سلول‌های CD4 T کمتری در بدن وجود داشته باشد، سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر می‌شود.
راه‌های سرایت و انتقال اچ‌آی‌وی
این امکان وجود دارد که شخص قبل از ابتلا به ایدز، سال‌ها مبتلا به عفونت اچ‌آی‌وی با علائم کم یا بدون علائم باشد. ایدز زمانی تشخیص داده می‌شود که تعداد سلول‌های CD4 T به زیر 200 برسد یا شخص دچار یک عارضهٔ تعریف‌کنندهٔ ایدز، مانند عفونت جدی یا سرطان باشد. اما اچ‌آی‌وی چطور منتقل می‌شود:
اچ‌آی‌وی از چه راهی منتقل می‌شود؟
برای آلوده شدن به اچ‌آی‌وی، باید خون آلوده، مایع منی یا ترشحات واژن وارد بدن شود. این شرایط می‌تواند از چند راه اتفاق بیفتد:
با داشتن رابطهٔ جنسی: در صورت داشتن رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با شریک آلوده‌ای که خون، مایع منی یا ترشحات واژن او وارد بدن شما می‌شود، ممکن است مبتلا شوید. این ویروس می‌تواند از طریق زخم‌های دهان یا پارگی‌های کوچک که گاهی در حین فعالیت جنسی در رکتوم یا واژن ایجاد می‌شود، وارد بدن شود.
با استفاده از سوزن‌های مشترک: به اشتراک گذاشتن لوازم تزریقی آلوده مثل سوزن و سرنگ، شما را در معرض خطر بالای ابتلا به اچ‌آی‌وی و سایر بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت قرار می‌دهد.
با انتقال خون: در برخی موارد، ویروس ممکن است از طریق انتقال خون منتقل شود. بیمارستان‌ها و بانک‌های خون، واحدهای خون را از لحاظ اچ‌آی‌وی بررسی می‌کنند، بنابراین این ریسک در کشورهایی با درآمد متوسط به بالا بسیار ناچیز است. ریسک این روش انتقال ممکن است در کشورهای کم‌درآمدی که قادر به غربالگری تمام خون‌های اهدایی نیستند، بیشتر باشد.
در دوران بارداری یا زایمان یا از طریق شیردهی: مادران آلوده می‌توانند ویروس را به نوزادان خود منتقل کنند. مادرانی که اچ‌آی‌وی مثبت هستند و در دوران بارداری برای عفونت تحت درمان قرار می‌گیرند، می‌توانند به طور قابل توجهی خطر انتقال بیماری به نوزاد خود را کاهش دهند.
اچ‌آی‌وی از چه راهی منتقل نمی‌شود؟
شما نمی‌توانید از طریق تماس معمولی به اچ‌آی‌وی مبتلا شوید. این بدان معناست که نمی‌توانید با در آغوش گرفتن، بوسیدن، رقصیدن یا دست دادن با یک فرد مبتلا، به اچ‌آی‌وی یا ایدز مبتلا شوید. همچنین اچ‌آی‌وی از طریق هوا، آب یا نیش حشرات منتقل نمی‌شود.
عوامل افزایش‌دهندهٔ ابتلا به HIV
هر کس در هر سنی و با هر نژاد، جنسیت یا گرایش جنسی ممکن است به اچ‌آی‌وی/ایدز آلوده شود. با این حال، اگر شرایط زیر را داشته باشید، ریسک بالاتری دارید:
داشتن رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده: هر بار که رابطهٔ جنسی دارید از کاندوم نوی لاتکس یا پلی‌اورتان استفاده کنید. رابطهٔ مقعدی ریسک بالاتری از رابطهٔ جنسی واژینال برای اچ‌آی‌وی دارد. داشتن چند شریک جنسی نیز خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را افزایش می‌دهد.
داشتن بیماری آمیزشی: بسیاری از بیماری‌های آمیزشی باعث ایجاد زخم‌های بازی در ناحیهٔ تناسلی می‌شوند. این زخم‌ها به عنوان دریچه‌ای برای ورود ویروس اچ‌آی‌وی به بدن عمل می‌کنند.
استفاده از مواد مخدر تزریقی: افرادی که مواد مخدر تزریقی مصرف می‌کنند، اغلب از سوزن و سرنگ‌های مشترک استفاده می‌کنند. این کار آنها را در معرض قطرات خون دیگران قرار می‌دهد که ریسک آلودگی دارد.
عوارض HIV
عفونت اچ‌آی‌وی سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و احتمال ابتلا به بسیاری از عفونت‌ها و انواع خاصی از سرطان را افزایش می‌دهد. برخی از این موارد به شکل زیر است:
عفونت‌های شایع مشترک با اچ‌آی‌وی/ایدز
سینه‌پهلو پنوموسیستیس (PCP): این عفونت قارچی می‌تواند باعث بیماری شدید شود. اگرچه این نوع سینه‌پهلو با درمان‌های فعلی برای اچ‌آی‌وی/ایدز به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، اما در برخی کشورها PCP همچنان شایع‌ترین علت سینه‌پهلو در افراد آلوده به اچ‌آی‌وی است.
کاندیدیاز (Candidiasis): کاندیدیازیس یا برفک دهان یک عفونت شایع مرتبط با اچ‌آی‌وی است. این عارضه باعث التهاب و ایجاد یک پوشش ضخیم و سفید روی دهان، زبان، مری یا واژن می‌شود.
سل (TB): سل یک عفونت فرصت‌طلب شایع مرتبط با اچ‌آی‌وی است. در سطح جهانی، سل عامل اصلی مرگ‌ومیر در میان افراد مبتلا به ایدز است.
سیتومگالوویروس (CMV): این ویروس رایج تبخال در مایعات بدن مانند بزاق، خون، ادرار، مایع منی و شیر مادر منتقل می‌شود. یک سیستم ایمنی سالم سیتومگالوویروس را غیرفعال می‌کند و در بدن خفته باقی می‌ماند. اما اگر سیستم ایمنی بدن ضعیف شود، ویروس دوباره ظاهر و باعث آسیب به چشم‌ها، دستگاه گوارش، ریه‌ها یا سایر اندام‌ها می‌شود.
مننژیت کریپتوکوکوس (Cryptococcal meningitis): مننژیت، التهاب غشا و مایع اطراف مغز و نخاع یا مننژهاست. مننژیت کریپتوکوکوس یک عفونت شایع سیستم عصبی مرکزی مرتبط با اچ‌آی‌وی است که توسط یک قارچ موجود در خاک ایجاد می‌شود.
توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis): این عفونت بالقوه کشنده توسط انگل توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii) ایجاد می‌شود که عمدتاً توسط گربه‌ها منتقل می‌شود. گربه‌های آلوده انگل‌ها را در مدفوع خود دفع می‌کنند که می‌تواند به سایر حیوانات و انسان‌ها سرایت کند. توکسوپلاسموز می‌تواند باعث بیماری قلبی شود و زمانی که عفونت به مغز سرایت کند، باعث تشنج خواهد شد.
سرطان‌های شایع مشترک با اچ‌آی‌وی/ایدز
لنفوم Lymphoma: این سرطان از گلبولهای سفید شروع می‌شود. شایع‌ترین علامت اولیه، تورم بدون درد غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل یا کشالهٔ ران است.
سارکوم کاپوزی (Kaposi's sarcoma): این سرطان که یک تومور دیوارهٔ رگ‌های خونی است، معمولاً به صورت ضایعات صورتی، قرمز یا بنفش روی پوست و دهان ظاهر می‌شود. در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، ضایعات ممکن است قهوه‌ای تیره یا سیاه باشند. سارکوم کاپوزی می‌تواند اندام‌های داخلی از جمله دستگاه گوارش و ریه‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
سرطان‌های مرتبط با اچ‌پی‌وی (HPV-related cancers): این سرطان‌ها ناشی از عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است و شامل سرطان مقعد، دهان و سرطان دهانهٔ رحم هستند.
سایر عوارض
سندرم اتلاف (Wasting syndrome): اچ‌آی‌وی/ایدز درمان‌نشده می‌تواند باعث کاهش وزن قابل توجهی شود که اغلب با اسهال، ضعف مزمن و تب همراه است.
عوارض عصبی: اچ‌آی‌وی می‌تواند علائم عصبی مانند گیجی، فراموشی، افسردگی، اضطراب و مشکل در راه رفتن را ایجاد کند. اختلالات عصبی-شناختی مرتبط با اچ‌آی‌وی (HAND) می‌تواند از علائم خفیف تغییرات رفتاری و کاهش عملکرد ذهنی تا زوال عقل شدید که باعث ضعف و ناتوانی در زندگی می‌شود، متغیر باشد.
بیماری کلیوی: نفروپاتی مرتبط با اچ‌آی‌وی (HIVAN) التهاب فیلترهای ریز موجود در کلیه‌هاست که مایعات اضافی و مواد زائد را از خون خارج و به ادرار منتقل می‌کنند. این بیماری اغلب افراد سیاه‌پوست یا لاتین‌تبار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
بیماری کبد: بیماری کبد نیز یک عارضهٔ مهم اچ‌آی‌وی/ایدز است، و به ویژه در افرادی که هپاتیت B یا هپاتیت C نیز دارند، بروز می‌کند.
راهکارهای پیشگیری از HIV
هیچ واکسنی برای جلوگیری از عفونت اچ‌آی‌وی و هیچ درمان قطعی برای اچ‌آی‌وی/ایدز وجود ندارد. اما فرد مبتلا می‌تواند از خود و دیگران در برابر عفونت محافظت کند. برای کمک به جلوگیری از انتقال اچ‌آی‌وی راهنمایی‌های زیر را بدانید:
پروفیلاکسی قبل از مواجهه (PrEP) را در نظر بگیرید: داروهای خوراکی ترکیبی امتریسیتابین به همراه تنوفوویر دیزوپروکسیل فومارات (Truvada) و امتریسیتابین به همراه تنوفوویر آلافنامید فومارات (Descovy) می‌توانند خطر ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی آمیزشی را در افرادی که ریسک بسیار بالایی دارند، کاهش دهند. طبق اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، پروفیلاکسی قبل از مواجهه می‌تواند خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی از طریق رابطهٔ جنسی را تا 99 درصد و از طریق مصرف مواد مخدر تزریقی را حداقل تا 74 درصد کاهش دهد. داروی دسکووی در افرادی که رابطهٔ جنسی واژینال پذیرا دارند، مورد مطالعه قرار نگرفته است.
سازمان غذا و دارو (FDA) اخیراً کابوتگراویر (Apretude) را تأیید کرده است که اولین PrEP تزریقی برای کاهش خطر ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی آمیزشی در افراد دارای ریسک بسیار بالاست. پس از دو تزریق ماهانهٔ اول، کابوتگراویر هر دو ماه یک بار تزریق می‌شود. تزریق، جایگزینی برای مصرف روزانهٔ قرص PrEP است.
پزشک تنها در صورتی این داروها را برای پیشگیری از اچ‌آی‌وی تجویز می‌کند که قبلاً به عفونت اچ‌آی‌وی مبتلا نشده باشید. قبل از شروع هر گونه داروی PrEP به آزمایش اچ‌آی‌وی نیاز دارید. سپس، تا زمانی که PrEP مصرف می‌کنید آزمایش اچ‌آی‌وی باید هر سه ماه یک بار برای قرص‌ها یا قبل از هر تزریق انجام شود. پزشک همچنین عملکرد کلیه را قبل از تجویز داروی ترووادا آزمایش می‌کند و هر شش تا 12 ماه آزمایش را تکرار خواهد کرد. آزمایش‌های منظم دیگری نیز ممکن است مورد نیاز باشد.
شما باید قرص PrEP را هر روز مصرف کنید یا برنامهٔ زمانی تزریق کابوتگراویر را به دقت دنبال کنید. این داروها از سایر بیماری‌های آمیزشی جلوگیری نمی‌کنند، بنابراین همچنان باید رابطهٔ جنسی ایمن داشته باشید. اگر هپاتیت B دارید، قبل از شروع درمان باید توسط یک متخصص بیماری‌های عفونی یا کبد مورد ارزیابی قرار بگیرید.
از درمان به عنوان پیشگیری (TasP) استفاده کنید: اگر با اچ‌آی‌وی زندگی می‌کنید، مصرف داروهای اچ‌آی‌وی می‌تواند مانع از آلوده شدن شریک زندگی شما به ویروس شود. اگر مطمئن شوید که بار ویروسی شما غیرقابل تشخیص است، یعنی آزمایش خون هیچ ویروسی را نشان نمی‌دهد، ویروس را از طریق رابطهٔ جنسی به دیگران منتقل نمی‌کنید. استفاده از TasP به این معناست که داروی خود را دقیقاً طبق دستور مصرف می‌کنید و چک‌آپ منظم دارید.
اگر در معرض اچ‌آی‌وی قرار گرفته‌اید از پروفیلاکسی پس از مواجهه (PEP) استفاده کنید: اگر فکر می‌کنید از طریق رابطهٔ جنسی، سوزن یا در محل کار در معرض ویروس اچ‌آی‌وی قرار گرفته‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید یا به بخش اورژانس مراجعه کنید. مصرف داروهای PEP در اسرع وقت ظرف 72 ساعت اول می‌تواند خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را تا حد زیادی کاهش دهد. شما باید دارو را به مدت 28 روز مصرف کنید.
هر بار که رابطهٔ جنسی دارید از کاندوم جدید استفاده کنید: هر بار که رابطهٔ مقعدی یا واژینال دارید از کاندوم جدید استفاده کنید. زنان می‌توانند از کاندوم زنانه یا کاندوم واژینال استفاده کنند. اگر از روان‌کننده استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که بر پایهٔ آب است. روان‌کننده‌های مبتنی بر روغن می‌توانند کاندوم‌ها را ضعیف کنند و باعث پاره شدن آنها شوند. در طول رابطهٔ جنسی دهانی از یک کاندوم چرب‌نشده و برش‌خورده، یعنی نوک آن جدا شده است یا یک دنتال دم، یعنی کاندوم دهانی‌ای که از جنس لاتکس گرید پزشکی است استفاده کنید.
اگر باردار هستید، فوراً مراقبت‌های پزشکی دریافت کنید: اگر اچ‌آی‌وی مثبت هستید، ممکن است عفونت را به جنین منتقل کنید. اما اگر در دوران بارداری تحت درمان قرار بگیرید، می‌توانید خطر ابتلا نوزاد خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.
از یک سوزن تمیز استفاده کنید: اگر از سوزن برای تزریق مواد مخدر استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که استریل است و آن را با دیگران به اشتراک نگذارید.
اگر اچ‌آی‌وی دارید به شریک جنسی خود بگویید: مهم است که به شرکای جنسی فعلی و گذشته خود بگویید که اچ‌آی‌وی مثبت هستید. آنها باید آزمایش بدهند.
ختنه کردن مردان را در نظر بگیرید: شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ختنهٔ مردان می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی کمک کند.
تشخیص HIV و آزمایش‌های اچ‌آی‌وی
اچ‌آی‌وی از طریق آزمایش خون یا بزاق قابل تشخیص است. تست‌های موجود برای تشخیص اچ‌آی‌وی شامل موارد زیر است:
تست ترکیبی آنتی‌ژن/آنتی‌بادی
این آزمایش‌ها معمولاً شامل خون‌گیری از یک سیاهرگ است. آنتی‌ژن‌ها موادی روی خود ویروس اچ‌آی‌وی هستند و معمولاً طی چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض اچ‌آی‌وی در خون قابل تشخیص هستند. آنتی‌بادی‌ها هنگامی که سیستم ایمنی بدن در معرض اچ‌آی‌وی قرار می‌گیرد، تولید می‌شوند. ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد تا آنتی‌بادی‌ها در خون قابل ردیابی شوند. تست ترکیبی آنتی‌ژن/آنتی‌بادی می‌تواند دو تا شش هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس مثبت شود.
آزمایش آنتی‌بادی
این آزمایش‌ها به دنبال آنتی‌بادی‌های اچ‌آی‌وی در خون یا بزاق می‌گردند. بیشتر آزمایش‌های سریع اچ‌آی‌وی، از جمله خودآزمایی‌هایی که در خانه انجام می‌شوند، آزمایش آنتی‌بادی هستند. پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، ممکن است سه تا 12 هفته طول بکشد تا آزمایش آنتی‌بادی مثبت شود.
آزمایش اسیدنوکلئیک
آزمایش‌های اسیدنوکلئیک (NATs) به دنبال خود ویروس در خون (بار ویروسی) می‌گردند و باز هم شامل خون گرفتن از سیاهرگ هستند. اگر امکان دارد که در چند هفتهٔ گذشته در معرض ویروس اچ‌آی‌وی قرار گرفته باشید، پزشک ممکن است آزمایش اسیدنوکلئیک را توصیه کند. این اولین آزمایشی است که پس از قرار گرفتن در معرض اچ‌آی‌وی مثبت می‌شود.
در مورد اینکه کدام آزمایش اچ‌آی‌وی برای شما مناسب است، با پزشک خود صحبت کنید. اگر هر یک از این تست‌ها منفی باشد، ممکن است چندین هفته تا چندین ماه بعد به یک آزمایش پیگیری برای تأیید نتایج تست‌های اولیه نیاز داشته باشید.
آزمایش برای تعیین مرحلهٔ بیماری و درمان
اگر مبتلا به اچ‌آی‌وی تشخیص داده شده‌اید، مهم است که یک متخصص آموزش‌دیده در تشخیص و درمان اچ‌آی‌وی پیدا کنید تا با کمک او بتوانید به موارد زیر دست یابید:
- تعیین کنید که آیا به آزمایش اضافی نیاز دارید یا خیر.
- تعیین کنید که کدام درمان ضدرتروویروسی اچ‌آی‌وی(ART) برای شما بهتر است.
- پیشرفت خود را زیر نظر داشته باشید و برای مدیریت سلامت خود با او همکاری کنید.
اگر مبتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز تشخیص داده شده‌اید، چند آزمایش می‌تواند به پزشک کمک کند تا مرحلهٔ بیماری و بهترین درمان را تعیین کند که شامل موارد زیر است:
تعداد سلول‌های CD4 T: سلول‌های لنفوسیت تی کمک‌کننده، گلبولهای سفیدی هستند که به طور خاص توسط اچ‌آی‌وی مورد هدف قرار گرفته و از بین می‌روند. حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشید، زمانی که تعداد سلول‌های CD4 T شما به زیر 200 برسد، عفونت اچ‌آی‌وی به ایدز تبدیل می‌شود.
بار ویروسی (HIV RNA): این آزمایش مقدار ویروس در خون را اندازه‌گیری می‌کند. پس از شروع درمان اچ‌آی‌وی، هدف این است که بار ویروسی غیرقابل ردیابی داشته باشید. این به طور قابل توجهی شانس ابتلا به عفونت‌های فرصت‌طلب و سایر عوارض مرتبط با اچ‌آی‌وی را کاهش می‌دهد.
مقاومت دارویی: برخی از سویه‌های اچ‌آی‌وی به داروها مقاوم هستند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا فرم ویروس خاص شما به دارو مقاومت دارد یا خیر و بر این اساس تصمیمات درمانی را هدایت می‌کند.
آزمایش‌های مربوط به عوارض
پزشک ممکن است تست‌های آزمایشگاهی را نیز برای بررسی سایر عفونت‌ها یا عوارض تجویز کند، از جمله:
- بیماری سل
- عفونت ویروسی هپاتیت B یا هپاتیت C
- عفونت‌های آمیزشی
- آسیب کبدی یا کلیوی
- عفونت مجاری ادراری
- سرطان دهانهٔ رحم و مقعد
- سیتومگالوویروس
- توکسوپلاسموز
درمان HIV
در حال حاضر، هیچ درمانی برای اچ‌آی‌وی/ایدز وجود ندارد. هنگامی که به این ویروس مبتلا می‌شوید، بدن شما نمی‌تواند از شر آن خلاص شود. با این حال، داروهای زیادی وجود دارند که می‌توانند اچ‌آی‌وی را کنترل و از عوارض آن جلوگیری کنند. این داروها درمان ضدرتروویروسی (ART) نامیده می‌شوند. هر فردی که مبتلا به اچ‌آی‌وی تشخیص داده می‌شود، بدون توجه به مرحلهٔ عفونت یا عوارض، باید درمان ضدرتروویروسی را شروع کند.
درمان ضدرتروویروسی معمولاً ترکیبی از دو یا چند دارو از چند گروه دارویی مختلف است. این رویکرد بیشترین شانس را برای کاهش میزان اچ‌آی‌وی در خون دارد. گزینه‌های درمان ضدرتروویروسی زیادی وجود دارد که چند داروی اچ‌آی‌وی را در یک قرص ترکیب می‌کنند؛ این قرص‌ها یک بار در روز مصرف می‌شوند. هر گروه از داروها ویروس را به روش‌های مختلفی مسدود می‌کنند. درمان شامل ترکیبی از داروهای گروه‌های مختلف است که با اهداف زیر تجویز می‌شوند:
- لحاظ کردن مقاومت دارویی فردی (ژنوتیپ ویروسی)
- اجتناب از ایجاد سویه‌های جدید اچ‌آی‌وی مقاوم به دارو
- به حداکثر رساندن سرکوب ویروس در خون
معمولاً دو دارو از یک گروه به علاوه داروی سومی از یک گروه دیگر استفاده می‌شود.
گروه‌های دارویی ضداچ‌آی‌وی
گروه‌های دارویی ضداچ‌آی‌وی عبارت است از:
مهارکننده‌های غیر نوکلئوزیدی ترانس‌کریپتاز معکوس (NNRTIs): پروتئین مورد نیاز اچ‌آی‌وی برای تکثیر خود را مسدود می‌کنند. مثال‌های این گروه شامل داروی افاویرنز (Sustiva)، ریل‌پیویرین (Edurant) و دوراویرین (Pifeltro) است.
مهارکننده‌های نوکلئوزیدی یا نوکلئوتیدی ترانس‌کریپتاز معکوس (NRTIs): نسخه‌های معیوب اجزای سازنده‌ای هستند که اچ‌آی‌وی برای تکثیر خود به آنها نیاز دارد. مثال‌ها شامل آباکاویر (Ziagen)، تنوفوویر دیزوپروکسیل فومارات (Viread)، امتریسیتابین (Emtriva)، لامیوودین (Epivir) و زیدوودین (Retrovir) است. داروهای ترکیبی مانند امتریسیتابین/تنوفوویر دیزوپروکسیل فومارات (Truvada) و امتریسیتابین/تنوفوویر آلافنامید فومارات (Descovy) نیز در دسترس هستند.
مهارکننده‌های پروتئاز (PIs): پروتئاز اچ‌آی‌وی را غیرفعال می‌کنند. پروتئاز اچ‌آی‌وی پروتئین دیگری است که اچ‌آی‌وی برای کپی کردن خود به آن نیاز دارد. مثال‌های این گروه شامل آتازاناویر (Reyataz)، داروناویر (Prezista) و لوپیناویر/ریتوناویر (Kaletra) است.
مهارکننده‌های اینتگراز: با غیرفعال کردن پروتئینی به نام اینتگراز عمل می‌کنند. اچ‌آی‌وی از این پروتئین برای وارد کردن مواد ژنتیکی خود به سلول‌هایCD4 T استفاده می‌کند. برای مثال از این گروه می‌توان به بیکتگراویر سدیم/امتریسیتابین/تنوفوویر آلافنامید فومارات (Biktarvy)، رالتگراویر (Isentress)، دولوتگراویر (Tivicay) و کابوتگراویر (Vocabria) اشاره کرد.
مهارکننده‌های ورود یا همجوشی: مانع از ورود اچ‌آی‌وی به سلول‌های CD4 T می‌شوند. مثال‌ها شامل انفوویرتاید (Fuzeon) و ماراویروک (Selzentry) است.
شروع و تداوم درمان
همهٔ افراد مبتلا به عفونت اچ‌آی‌وی، صرف‌نظر از تعداد سلول‌های لنفوسیت تی کمک‌کننده یا علائم خود، باید داروهای ضدویروسی مصرف کنند. ادامه دادن یک درمان ضدرتروویروسی مؤثر و داشتن بار ویروسی غیرقابل تشخیص در خون بهترین راه برای سالم ماندن است. برای اینکه درمان ضدرتروویروسی مؤثر باشد، مهم است که داروها را طبق تجویز، بدون جا انداختن یک دز مصرف کنید. ادامه دادن درمان ضدرتروویروسی و داشتن بار ویروسی غیرقابل ردیابی کمک می‌کند:
- سیستم ایمنی خود را قوی نگه دارید.
- احتمال ابتلا به عفونت را کاهش دهید.
- احتمال ابتلا به اچ‌آی‌وی مقاوم به درمان را کاهش دهید.
- احتمال انتقال دادن اچ‌آی‌وی به افراد دیگر را کاهش دهید.
ادامهٔ درمان اچ‌آی‌وی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. مهم است که با پزشک خود در مورد عوارض جانبی احتمالی، مشکل در مصرف داروها و هر گونه مسائل مربوط به سلامت روان یا مصرف مواد که ممکن است دنبال کردن درمان ضدرتروویروسی را برای شما دشوار کند، صحبت کنید.
ویزیت‌های منظم توسط پزشک برای نظارت در سلامت شما و پاسختان به درمان نیز مهم است. اگر با درمان اچ‌آی‌وی مشکلی دارید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید تا بتوانید با کمک هم راه‌هایی برای رفع این چالش‌ها بیابید.
عوارض جانبی درمان اچ‌آی‌وی
عوارض جانبی درمان اچ‌آی‌وی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تهوع، استفراغ یا اسهال
- بیماری قلبی
- آسیب کلیه و کبد
- ضعیف شدن استخوان‌ها یا پوکی استخوان
- سطوح غیرطبیعی کلسترول
- قند خون بالاتر
- مشکلات شناختی و عاطفی و همچنین مشکلات خواب
درمان بیماری‌های مرتبط با افزایش سن
در صورت ابتلا به اچ‌آی‌وی ممکن است کنترل برخی از مشکلات سلامت که بخشی طبیعی از پیری هستند، دشوارتر باشد. برای مثال، برخی از داروهایی رایجی که برای بیماری‌های قلبی، استخوانی یا سوخت‌وسازی مرتبط با سن مصرف می‌شوند، ممکن است با داروهای ضداچ‌آی‌وی تداخل داشته باشند. مهم است که با پزشک در مورد سایر بیماری‌های خود و داروهایی که مصرف می‌کنید، صحبت کنید.
اگر داروهایی را طبق تجویز یک پزشک دیگر شروع کرده‌اید، مهم است که این پزشک را از درمان اچ‌آی‌وی خود مطلع کنید. به این ترتیب، پزشک مطمئن می‌شود که هیچ تداخلی بین داروها وجود ندارد.
پاسخ به درمان
پزشک بار ویروسی و تعداد سلول‌های CD4 T را برای تعیین پاسخ شما به درمان اچ‌آی‌وی کنترل می‌کند. این معیارها در ابتدا در چهار تا شش هفته پس از درمان و سپس هر سه تا شش ماه یک بار چک می‌شوند.
درمان باید بار ویروسی را کاهش دهد، طوری که در خون قابل تشخیص نباشد. اما این بدان معنا نیست که اچ‌آی‌وی از بین رفته است. حتی اگر ویروس اچ‌آی‌وی در خون یافت نشود، همچنان در سایر نقاط بدن مانند غدد لنفاوی و اندام‌های داخلی وجود دارد.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی HIV
در کنار دریافت درمان پزشکی، ضروری است که در مراقبت از خود نقشی فعال داشته باشید. توصیه‌های زیر ممکن است به شما کمک کند تا مدت بیشتری سالم بمانید:
غذاهای سالم بخورید: مطمئن شوید که مواد مغذی کافی دریافت می‌کنید. میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل و پروتئین بدون چربی کمک می‌کند قوی باشید، انرژی بیشتری به شما می‌دهد و از سیستم ایمنی بدنتان حمایت می‌کند.
از خوردن گوشت و تخم‌مرغ خام اجتناب کنید: بیماری‌های غذازاد می‌تواند در افرادی که به اچ‌آی‌وی آلوده هستند خیلی شدید باشد. گوشت را خیلی خوب بپزید. از محصولات لبنی غیرپاستوریزه، تخم‌مرغ خام و غذاهای دریایی خام مانند صدف، سوشی یا ساشیمی پرهیز کنید.
واکسن‌های مناسب را دریافت کنید: این واکسن‌ها ممکن است از عفونت‌های معمولی مانند سینه‌پهلو و آنفلوانزا جلوگیری کنند. پزشک شما ممکن است واکسن‌های دیگری را نیز توصیه کند، از جمله برای اچ‌پی‌وی، هپاتیت A و هپاتیت B. واکسن‌های غیرفعال‌شده به‌طورکلی بی‌خطر هستند، اما بیشتر واکسن‌های حاوی ویروس‌های زنده به دلیل ضعف سیستم ایمنی شما، ایمن نیستند.
مراقب حیوانات خانگی باشید: برخی از حیوانات ممکن است حامل انگل‌هایی باشند که می‌توانند باعث عفونت در افراد اچ‌آی‌وی مثبت شوند. مدفوع گربه می‌تواند باعث توکسوپلاسموز شود، خزندگان می‌توانند حامل سالمونلا باشند و پرندگان می‌توانند ناقل کریپتوکوکوس یا هیستوپلاسموز باشند. پس از دست زدن به حیوانات خانگی یا خالی کردن ظرف خاک گربه، دست‌های خود را کاملاً بشویید.
طب جایگزین برای HIV
گاهی اوقات افراد آلوده به اچ‌آی‌وی مکمل‌های غذایی را امتحان می‌کنند که ادعا می‌شود تقویت‌کنندهٔ سیستم ایمنی هستند یا با عوارض جانبی داروهای ضداچ‌آی‌وی مقابله می‌کنند. با این حال، هیچ شواهد علمی مبنی بر اینکه مکمل‌های غذایی ایمنی بدن را بهبود می‌بخشند، وجود ندارد و بسیاری از آنها ممکن است با داروهای دیگری که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند. همیشه قبل از مصرف مکمل‌ها یا درمان‌های جایگزین با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید هیچ تداخل دارویی وجود ندارد.
مکمل‌هایی که ممکن است مفید باشند
هرچند شواهد اندکی در مورد اثربخشی و مزایای مکمل‌ها برای اچ‌آی‌وی وجود دارد اما هیچ مکملی را بدون نظر پزشکتان مصرف نکنید. چند نمونه مکمل با تحقیقات محدود عبارت است از:
استیل ال‌کارنیتین (Acetyl-L-carnitine): محققان از استیل ال‌کارنیتین برای درمان درد عصب، بی‌حسی یا ضعف (نوروپاتی) در افراد مبتلا به دیابت استفاده کرده‌اند. همچنین اگر کمبود استیل ال‌کارنیتین داشته باشید، مکمل آن ممکن است نوروپاتی مرتبط با اچ‌آی‌وی را کاهش دهد.
پروتئین آب‌پنیر (Whey protein) و برخی اسیدهای آمینه: شواهد اولیه نشان می‌دهد که پروتئین آب‌پنیر (پروتئین وِی) که یک محصول جانبی پنیر است، می‌تواند به افزایش وزن برخی افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی کمک کند. اسیدهای آمینه ال-گلوتامین، ال-آرژنین و هیدروکسی متیل بوتیرات (HMB) نیز ممکن است به افزایش وزن کمک کنند.
پروبیوتیک‌ها: شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد پروبیوتیک ساکارومایسس بولاردی ممکن است به اسهال مرتبط با اچ‌آی‌وی کمک کند، اما فقط طبق دستور پزشک از آن استفاده کنید. مطالعه روی آغوز گاوی برای درمان اسهال نیز در حال انجام است اما تحقیقات بیشتری لازم هست.
ویتامین‌ها و مواد معدنی: مکمل ویتامین‌های A، D، E، C و B و همچنین مواد معدنی روی، آهن و سلنیوم، در صورتی که سطح آنها در بدن پایین باشد، ممکن است مفید باشند. ابتدا با پزشک خود صحبت کنید، زیرا مصرف بیش از حد مکمل برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند مضر باشد.
مکمل‌هایی که ممکن است خطرناک باشند
مکمل‌هایی که می‌تواند خطرناک باشند شامل موارد زیر است:
مخمر سنت جان: مخمر سنت جان که یک داروی رایج افسردگی است، می‌تواند اثربخشی چند نوع داروی ضداچ‌آی‌وی را تا بیش از نصف کاهش دهد.
مکمل‌های سیر: اگرچه سیر به‌خودی‌خود می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند، اما مکمل‌های سیر ممکن است با برخی از داروهای ضداچ‌آی‌وی تداخل داشته باشند و اثر آنها را کاهش دهند. خوردن گهگاهی سیر در غذا بی‌خطر به نظر می‌رسد.
عصارهٔ برنج مخمر قرمز: برخی افراد از این مکمل برای کاهش کلسترول استفاده می‌کنند، اما اگر یک داروی بازدارندهٔ پروتئاز یا استاتین مصرف می‌کنید، از آن پرهیز کنید.
تمرینات ذهن-بدن
تحقیقات نشان داده است که تمریناتی مانند یوگا، مدیتیشن و ماساژ باعث کاهش استرس و همچنین آرامش و بهبود کیفیت زندگی می‌شود. اگرچه این روش‌ها به مطالعه بیشتری نیاز دارند، در صورت ابتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز ممکن است مفید باشند.
مقابله و حمایت
کم‌وبیش همگی می‌دانیم مبتلا شدن به هر بیماری تهدیدکنندهٔ زندگی می‌تواند تا چه حد ویرانگر باشد. پیامدهای عاطفی، اجتماعی و مالی اچ‌آی‌وی/ایدز می‌تواند مقابله با این بیماری را خیلی دشوارتر کند و این نه تنها برای شما، بلکه برای نزدیکان شما نیز مشکل‌ساز است. اما در هر صورت، داشتن یک سیستم پشتیبان لازم و بسیار مهم است. بسیاری از افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز متوجه می‌شوند که صحبت کردن با فردی که بیماری آنها را درک می‌کند، تسکین‌دهنده است. پس از کمک گرفتن اجتناب نکنید و شاید بهتر باشد بگذارید در چنین شرایطی، اطرافیان و دوستانتان هم به سهم خود کمکتان کنند و در کنارتان باشند.
آماده شدن برای ویزیت پزشک
اگر فکر می‌کنید ممکن است عفونت اچ‌آی‌وی داشته باشید، احتمالاً با مراجعه به پزشک یا متخصص زنان شروع می‌کنید. او ممکن است شما را به یک متخصص بیماری‌های عفونی که در درمان اچ‌آی‌وی/ایدز نیز تخصص دارد، ارجاع دهد. قبل از ویزیت خود، به این سؤالات پاسخ دهید و پاسخ‌ها را همراهتان به مطب پزشک ببرید:
- فکر می‌کنید چگونه در معرض اچ‌آی‌وی قرار گرفته‌اید؟
- علائم شما چیست؟
- آیا عوامل خطری مانند رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده یا استفاده از مواد مخدر تزریقی دارید؟
- چه داروها یا مکمل‌هایی مصرف می‌کنید؟
پزشک هم سؤالاتی در مورد سلامت و سبک زندگی شما می‌پرسد. یک معاینهٔ فیزیکی کامل نیز انجام می‌دهد و شما را از لحاظ علائم زیر بررسی می‌کند:
- تورم غدد لنفاوی
- ضایعات روی پوست یا داخل دهان
- مشکلات سیستم عصبی
- صداهای غیرطبیعی در ریه‌ها
- اندام‌های متورم در شکم
اگر فکر می‌کنید ممکن است به عفونت اچ‌آی‌وی مبتلا شده باشید، قبل از ویزیت پزشک برای محافظت از خود و دیگران اقدامات لازم را انجام دهید. رابطهٔ جنسی محافظت‌نشده نداشته باشید. اگر مواد مخدر تزریقی مصرف می‌کنید، همیشه از یک سوزن تازه و تمیز استفاده کنید و سوزن خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
