شبکه‌های اجتماعی و هویت آنلاین فرزند شما
سال‌هاست که ما به عنوان والدین به پست گذاشتن از کودکانمان در فضاهای مختلف مجازی عادت کرده‌ایم. این کار گاهی هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و گاهی مشکلاتی در کمین است که شاید به آنها دقت نکرده باشیم. در این مطلب با موارد مهمی در رابطه با شبکه‌های اجتماعی و کودکان آشنا شوید.
شبکه‌های اجتماعی و بچه‌ها
هویت آنلاین کودک
در دوره‌ای که والدین خبر بارداری و تولد را در دنیای آنلاین اعلام می‌کنند، برای فرزندان متولدنشدهٔ خود آدرس ایمیل و صفحهٔ اینستاگرام می‌سازند و تمام شادی‌ها و رنج‌های والد بودن را در وبلاگ یا گروه مادرانی که در آن عضو هستند می‌نویسند، جای تعجب نیست که بچه‌ها هم به اینستاگرام، واتساپ و اسنپ چت و دیگر اپلیکیشن‌ها گرایش پیدا کنند.
وقتی کودک شش سالۀ شما التماس می‌کند که گیم ماینکرفت را به صورت آنلاین با دوستانش بازی کند، ممکن است موضوع مهمی به نظر نرسد. اما باز کردن در به روی دنیای رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به انبوهی از مشکلات مثل آزار سایبری، شکارچیان آنلاین، ارسال پیامک‌های جنسی، تصاویر نامناسب و دعواهای مدرسه‌ای منتهی شود. اما نگرانی آزاردهندهٔ اصلی این است که زمان کار با نمایشگرها جایگزین زمانی شده که با خانواده، دوستان، تکالیف مدرسه و سرگرمی‌های دیگر بهتر سپری می‌شد.
به عنوان پدر و مادر، چه کاری می‌توانید انجام دهید؟ اول از همه، نگذارید غافلگیر شوید. با بررسی این‌که کودکان در دنیای آنلاین چه می‌کنند شروع کنید. سپس می‌توانید با فرزندتان در مورد خطرات بالقوهٔ رسانه‌های اجتماعی صحبت و عادت‌های سالم و رفتار مناسب را تشویق کنید.
کودکان از چه سنی به شبکه‌های اجتماعی علاقه‌مند می‌شوند؟
بسیاری از والدین، شبکه‌های اجتماعی را به عنوان یک مسئلهٔ مربوط به حوالی نوجوانی و کمی قبل از آن تصور می‌کنند، اما برخی از بچه‌ها زودتر به آن علاقه‌مند می‌شوند و حتی برخی والدین می‌گویند که فرزندانشان فقط به فکر گیم و تماشای فیلم هستند.
کاربران گیم ماینکرفت از پنج سالگی وارد آن می‌شوند. درحالی‌که بسیاری از بازیکنان جوان ماینکرفت از بازی به شکل آفلاین راضی هستند، بسیاری از آنها به گروه‌های آنلاین متشکل از سرورهای چندنفره و ویدیوهای بازی در یوتیوب کشیده می‌شوند. اگر اجازه دهید فرزندتان آزادانه در آنجا پرسه بزند احتمالاً در عرض چند دقیقه با چیزی ناخوشایند یا بحث‌برانگیز مواجه خواهد شد.
بچه‌ها همچنین برای ارتباط با دوستان هیجان‌زده هستند و به خصوص به سمت اسنپ چت و اینستاگرام کشیده می‌شوند. فیس‌بوک نیز همین‌طور است، اما برخی از بچه‌ها و نوجوانان معتقدند که «فیس‌بوک برای آدم‌های پیر است».
سایت‌هایی مانند فیس‌بوک و اینستاگرام به کودکان زیر ۱۳ سال اجازهٔ عضویت نمی‌دهند، اگرچه این مانع از جعل سن برای ساختن اکانت نمی‌شود و خیلی از بچه‌ها سن واقعی خود را وارد نمی‌کنند، پس این راه‌حل مشکل نیست.
نمایشگرها می‌توانند پیوند نزدیک بین والدین و فرزندان را قطع کنند و جای بازی آزادانه و تخیلی را در سن‌های حساس رشد بگیرند.
خطرات موجود شبکه‌های اجتماعی و نگرانی والدین
محققان دریافته‌اند والدین کودکان خردسال احساس می‌کنند که در مدیریت فعالیت‌های آنلاین بچه‌هایشان از آنها پیش هستند، اما با ورود بچه‌ها به نوجوانی اعتماد به نفسشان از بین می‌رود. در مطالعه‌ای که توسط یک شرکت امنیت رایانه انجام شد، حدود 80 درصد از والدین کودکان 10 تا 12 ساله اعتراف کردند که قادر به نظارت بر رفتار آنلاین فرزندان خود نیستند، زیرا فراتر از توان آنهاست و فرزندانشان از آنها باهوش‌ترند.
نظارت دقیق و نرم‌افزارهای کنترل والدین کمک می‌کند، اما از کودکان در برابر قضاوت ضعیف یا اشتباهات ساده‌دلانه و قرار گرفتن در موقعیتی فراتر از مهارت‌های مقابله‌ای آنها محافظت نمی‌کند.
بسیاری از کارشناسان و روانشناسان کودک معتقدند دلیلی برای حضور کودکان خردسال در سایت‌های مختلف بازی آنلاین و عضویت در مسنجرها وجود ندارد. آنها معتقدند که کودک شما در آنجا چیزهای زیادی برای از دست دادن دارد و چیزهای اندکی برای به دست آوردن. به‌طورکلی مشکلات بالقوه برای کودکان آنلاین عبارتند از:
۱. غریبه‌ها و شکارچیان
این یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های خانواده‌هاست. با این حال، والدین معمولاً به فرزندان خود در دنیای آنلاین اعتماد دارند. شاید پیش خودتان فکر کنید که «بچه‌ام باهوش و در امان است»، اما آمار نشان می‌دهد که یک سوم والدین با فرزندان خود در مورد امنیت آنلاین صحبت نمی‌کنند.
در مورد برخورد با غریبه‌ها به بچه‌ها آگاهی بدهید.
۲. محتوای جنسی، خشونت‌آمیز و سایر محتواهای نامناسب
کودکان احتمالاً با کلمات و رفتارهایی مواجه می‌شوند که شما هرگز آگاهانه آنها را در معرضشان قرار نمی‌دهید. حتی یک جست‌وجوی معصومانه در موتورهای جست‌وجو نیز می‌تواند به تصاویر نه‌چندان معصومانه برسد و بازی‌ها و ویدیوها می‌توانند به‌طور تکان‌دهنده‌ای خشونت‌آمیز باشند.
در مورد مسائل جنسی و بچه‌ها اطلاع داشته باشید.
۳. آزار و اذیت سایبری، فشار همسالان و حواشی
وقتی همکلاسی‌ها برای بازی آنلاین جمع می‌شوند و بچه‌های دعوت‌نشده می‌توانند احساس طرد شدن کنند. پیام‌ها، چت‌ها و پست‌ها اغلب توسط والدین دیده نمی‌شوند و ابزاری برای بدجنسی و شرارت ایجاد می‌کنند. در حالت افراطی، رسانه‌های اجتماعی تنها ابزار دیگری برای قلدرهای کلاس است تا کودکان دیگر را تحقیر کنند.
در مورد فشار همسالان بدانید.
۴. حریم خصوصی، قضاوت ضعیف و پیامدهای درازمدت
با نظارت کمتر، بچه‌ها ممکن است احساس آزادی بیشتری کنند و رفتار و شخصیت‌هایی را امتحان کنند که هرگز در خانه ریسکش را نمی‌کنند. اما شرایط پرمخاطره است. اگر کودکی فحش می‌دهد، به شوخی چیزی می‌گوید که تهدیدآمیز به نظر می‌رسد، یا در لحظه‌ای عکسی از جاهای خصوصی بدنش را پست می‌کند، این اشتباه می‌تواند برای مدت طولانی یا حتی یک عمر او را دنبال کند و آزار دهد.
مهم‌ترین مشکل دنیای آنلاین برای بچه‌ها چیست؟
علاوه بر خطرات آشکار، یک نگرانی اساسی نیز وجود دارد، این‌که فرزندان شما می‌توانند در دنیای آفلاین چیزهای بیشتری یاد بگیرند. گیم‌ها، ویدیوها، شبکه‌های اجتماعی و انواع دیگر رسانه‌های اجتماعی می‌توانند حواس‌پرتی بیاورند، اعتیادآور باشند و توانایی لذت بردن از مدرسه، فعالیت‌ها و دوستان واقعی را از کودکان بگیرند.
نمایشگرها می‌توانند پیوند نزدیک بین والدین و فرزندان را قطع کنند و جای بازی آزادانه و تخیلی را در سن‌های حساس از لحاظ رشد بگیرند. مهم‌ترین چیز این است که بچه‌ها در دنیای واقعی با دوستانشان بازی کنند ولی کودکان پنج تا هشت ساله در دنیای آنلاین، تعاملات پیچیده‌ای با هم ندارند.
بسیاری از والدین و حتی برخی از کارشناسان مزایایی برای استفادۀ کودکان از رسانه‌های اجتماعی می‌بینند. بازی‌هایی مانند ماینکرفت ممکن است مهارت‌های ریاضی و خواندن را آموزش دهند و سایر بازی‌ها می‌توانند هماهنگی چشم و دست و آگاهی فضایی را تقویت کنند. اما آیا آنها واقعاً چیزی بیش از خواندن کتاب، ساختن یک قلعه با لگوها یا بازی فوتبال ارائه می‌دهند؟
وقتی بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند، شبکه‌های اجتماعی ممکن است فرصتی برای ارتباط با دوستان و خانواده، کشف گروه‌هایی با علایق مشابه، به اشتراک گذاشتن افکار و نظرات و حتی خلق هنر و موسیقی باشند، اما بچه‌های دبستانی هنوز به آن مرحله نرسیده‌اند و به این شکل از اینترنت استفاده نمی‌کنند.
دلایل زیادی وجود دارد که بخواهید فرزندتان بازی‌های رایانه‌ای را انجام دهد. اما باید با خود صادق باشید، این بازی‌ها بیشتر مثل یک پرستار بچه هستند و سؤال این است، آیا این بهترین پرستاری است که می‌توانید داشته باشید؟
راه‌های نظارت بر استفادۀ کودکان از رسانه‌های اجتماعی چیست؟
برخی از والدین قوانینی برای رسانه‌های اجتماعی تعیین می‌کنند، اما تعداد بسیار کمی از آنها بر فعالیت آنلاین فرزندان خود فعالانه نظارت می‌کنند. مهم است که با فرزندان خود گفت‌وگوهایی در این مورد داشته باشید و به طور فعال مشارکت کنید. همچنین، ابزارهای زیادی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند. راه‌های نظارت سالم به شکل زیر است:
- از فرزندتان بپرسید که به چه بازی‌ها و سایت‌هایی علاقه دارد. ببینید آیا او با دوستان یا سایر بازیکنان آنلاین ملاقات می‌کند و برای آنها پیام می‌فرستد. با هم بنشینید و از او بخواهید به شما نشان دهد چه می‌کند.
- از والدین دیگر بپرسید که فرزندانشان چه گیم‌هایی را بازی می‌کنند تا بدانید چه چیزی بین بچه‌ها محبوب است و خانواده‌های دیگر چگونه با آن برخورد می‌کنند.
- به هر شبکه‌ای که فرزندتان استفاده می‌کند بپیوندید و یکدیگر را به عنوان دوست دنبال کنید. اگر متوجه عدم فعالیت اکانت او شدید، توجه داشته باشید که شاید فرزندتان با باز کردن یک اکانت دیگر شما را دور زده است.
- نمایشگرها را در مکان‌های عمومی خانه مانند آشپزخانه یا اتاق نشیمن نگه دارید. اجازه ندهید کودکان، به خصوص بچه‌های خردسال آنها را به اتاق خوابشان ببرند.
- برنامه‌ای برای نظارت روی استفاده فرزندتان از رسانه‌های اجتماعی ایجاد کنید. برایش روشن کنید که به طور منظم پیام‌ها، چت‌ها و سایر فعالیت‌های او را مرور می‌کنید و سپس این کار را انجام دهید.
- کنترل‌های والدین نصب کنید. تنظیمات دستگاه، سایت و اپلیکیشن را بررسی کنید و یک نرم‌افزار کنترل والدین دانلود کنید. بسیاری از بازی‌های کودک‌محور دارای داشبورد والدین هستند که در آن می‌توانید اجازه چت، پیام‌رسانی و موارد دیگر را مسدود کنید.
- با هم قراردادی ببندید که انتظارات شما در مورد رفتار آنلاین را بیان می‌کند، زمان نمایشگر را محدود و عواقب نقض قوانین را مشخص می‌کند.
در دنیای واقعی، کودکان با دوستان خود بازی کنند ولی در دنیای آنلاین، کودکان تعاملات پیچیده‌ای با هم ندارند.
چطور به کودک کمک کنید عادت‌های رسانه‌ای سالم داشته باشد؟
حتی بزرگسالان نیز در شبکه‌های اجتماعی اشتباه می‌کنند، پس می‌توانید انتظار داشته باشید که فرزندتان اشتباه کند. اما می‌توانید با مشخص کردن انتظارات، تشویق رفتار خوب و معرفی مفهوم شهروندی دیجیتال، خطر اشتباه کردن را به حداقل برسانید. به موارد زیر دقت کنید:
در مورد حریم خصوصی صحبت کنید: توضیح دهید حتی چیزی که به صورت خصوصی با یک دوست به اشتراک می‌گذارد، می‌تواند عمداً یا اشتباهی به راحتی در سطح وسیعی پخش شود و ممکن است حذف آن غیرممکن باشد. مشخص کنید چه اطلاعات خصوصی هرگز نباید به صورت آنلاین به اشتراک گذاشته شود، از جمله نام، آدرس، شماره تلفن و تاریخ تولد.
به بچه‌ها یادآوری کنید که مهربان و باملاحظه رفتار کنند: آنها باید در فضای آنلاین درست مانند زندگی واقعی رفتار کنند. برخی از والدین به فرزندان خود می‌گویند هرگز چیزی را که دوست ندارند مادربزرگشان بخواند، به اشتراک نگذارند.
در مورد آزار و اذیت سایبری بحث کنید: توضیح دهید که آنها باید بزرگسالان را از هر رفتار شرورانه یا زشتی مطلع کنند تا همه بتوانند احساس امنیت کنند. به آنها بیاموزید که هرگز نباید از فناوری برای آسیب رساندن به کسی استفاده کرد.
در مورد غریبه‌ها صحبت کنید: دربارهٔ این موضوع که قوانین مربوط به غریبه‌ها در مورد دنیای آنلاین نیز صادق است هم حرف بزنید. بگویید: «پس با کسی که نمی‌شناسی دوست نشو و اگر غریبه‌ای باعث ناراحتی تو شد، فوراً به بزرگسالی که به اون اعتماد داری بگو. چت کردن با بقیهٔ بازیکنان در سایت‌های بازی طراحی‌شده برای کودکان ممکنه مشکلی نداشته باشه، اما خارج از این سایت‌ها، هرگز با کسی که نمی‌شناسی چت نکن، پیامک نده یا ایمیل نزن».
در مورد ممنوعیت تصاویر و کلمات بد حرف بزنید: به وضوع توضیح دهید که تصاویر و کلمات نامناسب هرگز قابل قبول نیستند. آنها هرگز نباید از کلمات بی‌ادبانه یا صحبت‌های جنسی استفاده کنند و هرگز نباید تصاویر افراد بدون لباس را ارسال یا دریافت کنند. به آنها اطمینان دهید که اگر احساس کردند پیام یا رفتاری نامناسب است، می‌توانند برای کمک به شما مراجعه کنند.
فضا را برای زدن حرف توی دلش هموار کنید: به فرزندتان اطمینان دهید که اگر در مورد یک اتفاق در دنیای آنلاین ناراحت یا نگران است، می‌تواند با شما در میان بگذارد. فرزندتان نباید به خاطر ترس از تنبیه چیزی را از شما مخفی نگه دارد و از کمک گرفتن اجتناب کند.
آیا پست گذاشتن از بچه‌ها در فضای مجازی کار درستی است؟
بر اساس آمار، برخی از والدین محافظه‌کارتر هستند. مثلاً والدین جوان‌تر با به اشتراک‌گذاری اطلاعات خانوادهٔ خود در رسانه‌های اجتماعی احساس راحتی بیشتری دارند، درحالی‌که والدین بزرگ‌تر، یعنی ۳۵ سال به بالا احتمال بیشتری دارد که از این کار خودداری کنند. رویکردهای زیاد و مختلفی وجود دارد ولی در هر صورت، اصطلاح «فرزندپروری نمایشی» یک روند رو به افزایش است. اگر شما هم جزء این دسته هستید، لازم است مواردی را در نظر بگیرید:
حسرت‌های مجازی
بیشتر تصاویری که در فضاهای مجازی مثل اینستاگرام آپلود می‌شود، تصاویری از خوشبختی و نشان دادن یک زندگی خوب و بدون مشکل است که این موضوع خیلی واقعی نیست. از یک نظر، وقت‌گذرانی در اینستاگرام شبیه یک جور حسرت خوردن است. حسرت از جاهایی که نیستیم یا چیزهایی که فکر می‌کنیم نداریم!
احساسات بچه‌ها
فرزندان شما ممکن است نخواهند که شما در مورد آنها پستی بگذارید، به خصوص زمانی که بزرگ‌تر می‌شوند، به مدرسه می‌روند و دوستانشان این تصاویر و ویدیوها را می‌بینند. ممکن است پست‌های شما باعث خجالتشان در مدرسه یا جلوی دوستانشان شود.
