علت ترشحات غیرطبیعی واژن چیست؟

ترشحات واژن برای سلامتی ناحیه تناسلی مفید بوده و می‌تواند به دفع سلول‌های مرده و پیشگیری از عفونت‌های زنان کمک کند. رعایت بهداشت و روابط جنسی ایمن نقش مهمی در  حفظ سلامت ترشحات واژن دارند. در شرایطی ممکن است قوام، بو و رنگ‌ آن‌ها تغییر کرده و به تشخیص پزشک غیرطبیعی باشند.

�در این مقاله با ویژگی‌های ترشحات طبیعی واژن آشنا شده و به برخی از مهم‌ترین دلایل ترشحات غیرطبیعی واژن می‌پردازیم.

ترشحات واژن چیست و چه علتی دارد؟

ترشحات واژن مایعی است که از باکتری‌ها، سلول‌های مرده و موکوس تشکیل شده است که از ناحیه تناسلی زنان خارج می‌شود و محیط واژن را مرطوب و تمیز می‌کند. این ترشحات برای سلامت سیستم تناسلی زنان مفید بوده و به دفع باکتری‌های مضر کمک می‌کنند. البته که گاهی این ترشحات طبیعی نبوده و در مواردی می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری باشند، پس بهتر است به کیفیت، قوام و رنگ ترشحات  توجه ویژه‌ای داشته باشید. 

این را هم بدانید که ترشحات واژن در دوره‌های مختلف زندگی زنان از جمله مراحل مختلف چرخۀ قاعدگی، بارداری، پیش از یائسگی و پس از آن دچار تغییراتی می‌شود و این یک حالت طبیعی است. به‌هم خوردن تعادل  باکتری‌های مفید واژن از جمله عوامل تاثیرگذار بر ترشحات است.  

ویژگی های ترشحات طبیعی واژن

ترشحات طبیعی واژن بوی تند یا نامطبوعی ندارند و دارای رنگی شفاف یا سفید هستند. میزان و نوع این ترشحات در روزهای مختلف در طول هر چرخۀ قاعدگی تغییر می‌کند. این تغییرات ممکن است شامل عوض شدن رنگ و قوام آن‌‌ها باشد. ترشحات طبیعی واژن ویژگی‌های مختلفی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

رنگ: ترشحات طبیعی سفید یا شیری رنگ هستند. ترشحات قهوه‌ای، سبز، زرد و… می‌توانند نشانه‌ای از عفونت یا بیماری باشند.

بو: ترشحات واژن نباید بوی نامطبوعی داشته باشند، چنانچه ترشحات بویی شبیه به ماهی یا بوی تند و زننده‌ای داشته باشد، احتمالاً به عفونت واژن مبتلا شده‌اید.

حجم: نمی‌توان معیار دقیقی برای میزان ترشحات طبیعی بیان کرد، ممکن است برخی افراد ترشحات زیادتری نسبت به بقیه داشته باشند. برخی از عوامل مانند بارداری، تخمک‌گذاری، مصرف بعضی داروها و برانگیختگی جنسی می‌توانند باعث افزایش یا کاهش حجم این ترشحات شوند. 

قوام: بافت و رقت ترشحات از آبکی تا چسبنده متغیر است. برخی از هورمون‌ها می‌توانند باعث تغییر قوام این ترشحات شوند. البته عفونت نیز می‌تواند قوام ترشحات واژن را تغییر دهد. 

علت ترشحات غیر طبیعی واژن

دلایل مختلفی مانند عفونت، بیماری یا تغییر در میزان هورمون‌ها می‌توانند کیفیت و سلامت ترشحات  واژن را تغییر دهند. درصورتی که به همراه ترشحات نشانه‌هایی مانند خارش، سوزش یا بوی نامطبوع داشته باشید، نشاندهنده این است که  به عفونت یا مشکل دیگری مبتلا شده‌اید. احساس درد یا سوزش هنگام رابطه جنسی یا دفع ادرار نیز از مهم‌ترین علائم ترشحات غیر‌طبیعی واژن محسوب می‌شوند. ترشحات غیرطبیعی واژن هم می‌تواند در اثر عوامل عفونی و هم غیر عفونی ایجاد شود. در این قسمت به برخی از مهم‌ترین دلایل ترشحات غیر طبیعی می‌پردازیم.

علل عفونی ترشحات واژن

یکی از علل تغییر ترشحات واژن، بروز عفونت‌های مختلف است. تغییر در رنگ، قوام، بو و همراه شدن با علائم دیگری همچون سوزش و درد هنگام ادرار یا رابطه جنسی و خارش، ازجمله تغییراتی هستند که به دنبال عفونت‌های دستگاه تناسلی ایجاد می‌شوند. در ادامه برخی از علت های عفونی ترشحات واژن آورده شده است:

واژینوز باکتریایی (BV)

این بیماری می‌تواند باعث بروز ناراحتی و درد در ناحیه واژن، ترشحات خاکستری، رقیق و آبکی با بویی تند شبیه به بوی ماهی شود. در برخی موارد نیز ابتلا به این عفونت هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. واژینوز باکتریایی زمانی رخ می‌دهد که تعادل بین باکتری‌های طبیعی ناحیه واژن بهم بخورد و تعدادشان زیاد شود. سطح متعادل باکتری‌ها در حفظ سلامت واژن اثر زیادی دارد، اما درصورتی که تعداد آن‌ها بیشتر از حد معمول باشد، باعث بروز این بیماری می‌شود. امکان بروز واژینوز باکتریایی تقریباً در همه گروه‌های سنی وجود دارد، اما در طول سال‌های باروری شایع‌تر است. تغییرات هورمونی در سال‌های باروری، شرایط را برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند.

اگرچه واژینوز باکتریایی از طریق تماس جنسی منتقل نمی‌شود، اما اگر از نظر جنسی فعال باشید یا به تازگی با یک شریک جنسی جدید وارد رابطه شده‌ باشید، خطر ابتلا به این عفونت بیشتر می‌شود. البته علت آن به درستی مشخص نشده، اما داشتن رابطه جنسی محافظت نشده احتمال ابتلا به واژینوز باکتریایی را افزایش دهد. همچنین این عفونت می‌تواند ریسک شما را برای ابتلا به عفونت‌های آمیزشی (STI) افزایش دهد. استفاده از دوش واژینال نیز می‌تواند احتمال این عفونت را افزایش دهد.

عفونت مخمری واژن

عفونت شایع قارچی واژن است که کاندیدیازیس واژینال نیز نامیده می‌شود و باعث تحریک، سوزش، ترشح و خارش شدید اندام تناسلی زنان، همراه درد هنگام ادرار کردن یا رابطه جنسی می‌شود. تحقیقات نشان داده از هر چهار نفر، ۳ زن در مقطعی از زندگی به عفونت مخمری واژن مبتلا می‌شوند.

استرس، دیابت، استفاده از قرص‌های ضد بارداری، بارداری و مصرف آنتی بیوتیک‌ها، بویژه استفاده طولانی‌مدت (بیش از 10 روز) می‌تواند احتمال ابتلا به این نوع عفونت‌های قارچی را افزایش دهند. اگر چه این مشکل یک عفونت مقاربتی نیست، اما احتمال ابتلا به آن با شروع اولین دوره فعالیت‌های جنسی و تکرار آن افزایش می‌یابد. البته برخی تحقیقات نشان می‌دهد که ابتلا به عفونت قارچی در اثر تماس دهان با ناحیه تناسلی در طول رابطه جنسی دهانی بیشتر می‌شود. معمولاً این عفونت با مصرف دارو برطرف می‌شود، اما اگر به‌طور مکرر، مثلاً چهار بار در سال یا بیشتر، دچار عفونت قارچی می‌شوید به یک دوره درمانی طولانی‌تر نیاز است.

تریکومونیازیس

تریکومونیازیس عفونت شایع آمیزشی است که توسط نوعی انگل ایجاد می‌شود. تقریباً بیش از نیمی از افراد مبتلا، هیچ علامتی ندارند. این عفونت در برخی زنانی هم می‌تواند باعث ترشحات بدبوی واژن به رنگ زرد، سبز یا کف آلود همراه با التهاب و خارش ناحیه تناسلی و ادرار دردناک شود. درد هنگام ادرار کردن، دل درد، خونریزی بعد رابطه جنسی و خونریزی بین پریودها نیز در برخی زنان گزارش شده است. مردانی که به تریکومونیازیس مبتلا هستند معمولاً هیچ علائمی ندارند. 

زنان باردار مبتلا به این عفونت، ممکن است در معرض ریسک بیشتری برای زایمان زودرس باشند. درمان با مصرف یکی از آنتی‌بیوتیک‌های مترونیدازول (Flagyl)، تینیدازول (Tindamax) یا سکنیدازول (Solosec) انجام می‌شود. برای جلوگیری از ابتلای مجدد، لازم است شرکای جنسی همزمان درمان شوند. استفاده از کاندوم در هر بار رابطه جنسی، ریسک ابتلا به تریکومونیازیس را کاهش می‌دهد.

بیماری التهابی لگن (PID)

بیماری التهاب لگن یا PID، عفونت یک یا چند عضو سیستم تناسلی از جمله رحم، لوله‌های رحم یا لوله‌‌های فالوپ و تخمدان‌ها است. این عفونت اغلب زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌های منتقله از راه رابطه جنسی از واژن به رحم، لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها گسترش می‌یابند. این بیماری در صورت درمان نشدن، ممکن است باعث ایجاد و انتشار بافت اسکار و آبسه یا کیست‌های حاوی مایع عفونی در دستگاه تناسلی شود که می‌تواند به آسیب دائمی بینجامد. 

علائم و نشانه‌های بیماری التهابی لگن می‌توانند جزئی یا خفیف باشند و ممکن است برخی از زنان هیچ علائمی را تجربه نکنند. در نتیجه، شاید تا زمانی که برای باردار شدن دچار مشکل یا درد مزمن لگنی نشوید، متوجه نمی‌شوید که به این بیماری مبتلا شده‌اید.  ترشحات شدید و بدبو و درد بعد از رابطهٔ جنسی، هنگام پریود یا درد هنگام ادرار کردن ممکن است از نشانه‌های بیماری التهابی لگن باشند.

التهاب دهانه رحم

التهاب در بخش انتهایی و باریک رحم است که به داخل واژن باز می‌شود. مواردی همچون خونریزی بین دوره‌های قاعدگی، درد حین رابطۀ جنسی یا هنگام معاینه لگن و ترشحات غیرطبیعی واژینال، علائم احتمالی التهاب دهانه رحم محسوب می‌شوند. با این حال، ممکن است عفونت گردن رحم وجود داشته باشد و هیچ علائمی را تجربه نکنید. در اغلب موارد، این التهاب ناشی از یک عفونت آمیزشی، مانند کلامیدیا یا سوزاک است، اما این عفونت می‌تواند به دلایل غیرعفونی نیز ایجاد شود. برای درمان موفقیت‌آمیز عفونت گردن رحم، باید علت زمینه‌ای التهاب برطرف شود.

کلامیدیا

کلامیدیا یک عفونت شایع مقاربتی (STI) است که به عنوان یک بیماری مقاربتی (STD) نیز شناخته می‌شود.  این بیماری توسط باکتری کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد می‌شود. ممکن است ندانید که به این اختلال مبتلا هستید، زیرا بسیاری از زنان و مردان مبتلا علائمی مانند درد ناحیه تناسلی و خروج ترشحات از واژن یا آلت تناسلی را ندارند. کلامیدیا تراکوماتیس، بیشتر زنان جوان را مبتلا می‌کند، اما می‌تواند در مردان و زنان و در همه گروه‌های سنی رخ دهد. درمان کلامیدیا دشوار نیست، اما در صورت درمان نشدن می‌تواند به مشکلات جدی‌تری در سلامت منجر شود.

سوزاک

سوزاک هم یک عفونت آمیزشی (STI) است که به عنوان یک بیماری آمیزشی (STD) نیز شناخته می‌شود. این بیماری توسط نوعی باکتری ایجاد می‌شود که هم مردان و هم زنان را مبتلا می‌کند. سوزاک اغلب مجرای ادرار، راست‌روده یا مقعد و گلو را درگیر خواهد کرد. سوزاک در زنان می‌تواند دهانه رحم را نیز درگیر کند. این بیماری بیشتر در طول رابطه جنسی واژینال، دهانی یا مقعدی منتقل می‌شود اما نوزادان مادران مبتلا به سوزاک می‌توانند در حین زایمان به آن آلوده شوند. در نوزادان، سوزاک بیشتر چشم‌ها را درگیر می‌کند. پرهیز از رابطه جنسی، استفاده از کاندوم در صورت داشتن رابطه جنسی و داشتن رابطه جنسی ایمن و با یک شریک جنسی بهترین راه برای جلوگیری از عفونت‌های مقاربتی است.

واژینیت

واژینیت التهاب واژن است که می‌تواند منجر به ترشح، خارش و درد در این ناحیه شود. علت آن معمولاً نامتعادل شدن سطح باکتری‌های واژن یا عفونت است. کاهش سطح استروژن پس از یائسگی و برخی اختلالات پوستی نیز می‌تواند باعث بروز واژینیت شود. شایع‌ترین انواع واژینیت عبارت‌اند از:

• واژینوز باکتریایی. ناشی از رشد بیش از حد باکتری‌هایی است که به‌طورطبیعی در واژن یافت می‌شوند. و تعادل طبیعی را بر هم می‌زنند.
• عفونت‌ قارچی. این نوع عفونت‌ معمولاً توسط یک قارچ طبیعی به نام کاندیدا آلبیکانس ایجاد می‌شود.
• تریکومونیازیس. این عارضه توسط یک انگل ایجاد می‌شود و اغلب از طریق رابطه جنسی انتقال می‌یابد.

درمان واژینیت هم به نوع آن بستگی دارد.

تبخال تناسلی

تبخال تناسلی می‌تواند منجر به ترشحات غلیظ واژن با بوی تند، به ویژه پس از رابطهٔ جنسی شود. زخم‌ها و تاول‌ها می‌توانند در اطراف اندام تناسلی ظاهر شوند و خونریزی بین قاعدگی و احساس سوزش هنگام ادرار نیز وجود داشته باشد. با این حال، نداشتن علائم یا خفیف بودن علائم رایج‌تر است. اگر علائم ظاهر شوند، ممکن است در طول زندگی خود ابتلای مکرر به این عارضه را تجربه کنید. 

ویروس پاپیلومای انسانی

عفونت ویروس پاپیلومای انسانی یا همان HPV از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و می‌تواند منجر به سرطان دهانهٔ رحم شود. ممکن است این نوع سرطان هیچ علامتی نداشته باشد، اما می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:

• ترشحات خونی، قهوه‌ای یا آبکی با بوی نامطبوع
• خونریزی غیرمعمول بین پریودها یا بعد از رابطهٔ جنسی
• درد هنگام ادرار کردن یا افزایش نیاز به ادرار کردن

در موارد نادر، ترشحات قهوه‌ای یا خونی می‌توانند نشانهٔ سرطان آندومتر، فیبروم یا سایر تومورها باشد. این را نیز باید گفت که ترشحات واژن به ندرت نشانهٔ سرطان است.

علل غیرعفونی ترشحات واژن

ترشحات واژن همیشه ناشی از عفونت نیستند. تغییر در تعادل طبیعی باکتری‌های سالم در واژن و برانگیختگی جنسی نیز می‌تواند باعث ترشحات واژن شود. موارد دیگری که می‌توانند باعث ترشحات غیرطبیعی شوند عبارت‌اند از:

• وجود یک شی داخل واژن: باقی ماندن تامپون و خارج نکردن آن در وقت مناسب باعث ترشحات غیرمعمول می‌شود .
• تحریک یا ضایعات پوستی اندام تناسلی: می‌تواند ناشی از واکنش آلرژیک به شی یا ماده شیمیایی مانند شوینده‌ لباس، صابون‌ معطر، روان‌کننده‌ جنسی، یا مواد مورد استفاده در کاندوم یا استفاده از دوش واژینال و ابزارهای جنسی باشد.
• آتروفی واژن: واژینیت آتروفیک می‌تواند پس از یائسگی و کاهش استروژن ناشی از آن اتفاق بیفتد. سطح پایین استروژن باعث خشک و نازک شدن بیش از حد دیواره‌های واژن می‌شود.
• دوران بارداری: بدن در این دوران ترشحات واژینال بیشتری تولید می‌کند، زیرا این ترشحات از شما در برابر عفونت محافظت می‌کند.
• تخمک گذاری: در طول تخمک‌گذاری، زمانی که تخمدان‌ها یک تخمک آزاد می‌کنند، ممکن است ترشحات  لغزنده و رقیق‌تر شوند. هدف این نوع ترشح کمک به اسپرم برای رسیدن به تخمک به‌منظور لقاح است.

برخی از علل کمترشایع دیگر شامل سرطان دهانهٔ رحم، سرطان واژن و فیستول واژینال است. 

تشخیص علت ترشحات واژن

برای تشخیص و تایید سلامت ترشحات واژن، پزشک ابتدا با بررسی سوابق پزشکی و داشتن بیماری‌ها و عفونت‌های زنانه و ارزیابی علائم‌تان به تشخیص اولیه می‌پردازد. جمع‌آوری اطلاعاتی در مورد جزیئات مربوط به قاعدگی، روش‌های پیشگیری از بارداری، ویژگی‌های ترشحات واژن از جمله رنگ، قوام، بو و هرگونه علائم مرتبط مانند خارش، درد یا سوزش در ناحیه واژن و اطراف آن به پزشک در ارزیابی علل احتمالی و تشخیص کمک می‌کند. در مواقعی انجام معاینه لگنی و گرفتن نمونه‌ای از ترشحات برای بررسی بیشتر لازم است. این نمونه می‌تواند برای تست‌های آزمایشگاهی مانند آزمایش پاپ‌اسمیر یا کشت باکتری برای شناسایی علت ترشحات غیرطبیعی استفاده شود.

پیشگیری از ترشحات غیرطبیعی واژن

راهکارهای زیادی برای پیشگیری از ترشحات غیرطبیعی واژن وجود دارد. یکی از مهمترین کارهایی که باید برای جلوگیری از بروز این مشکل انجام دهید، رعایت بهداشت است تا از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری و خطر عفونت و ترشحات غیرطبیعی کاهش یابد.در ادامه برخی از این نکات مراقبتی آورده شده است:

• برای کاهش ریسک ابتلا به عفونت‌های مقاربتی (STIs)، در طول فعالیت جنسی از کاندوم یا سایر روش‌های ضد بارداری فیزیکی که یک سدی در برابر عفونت‌ها و بیماری‌های منتقله از راه جنسی ایجاد می‌کنند استفاده کنید.
• در صورت استفاده از ابزارهای جنسی، آنها را کاملاً تمیز کنید تا ریسک ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهید. 
• در طول قاعدگی تامپون‌ و نوار بهداشتی خود را به طور مکرر عوض کنید.
• از وسایل بهداشتی معطر (صابون، تامپون، نوار بهداشتی و..) و دوش‌های واژینال استفاده نکیند. این وسایل می‌توانند شرایط را برای رشد میکروب‌ها فراهم کنند.
•  برای جلوگیری از هدایت باکتری‌ها به سمت واژن، بهتر است واژن را از جلو به عقب بشویید.
•  نوع لباس هم تاثیر زیادی برای پیشگیری از بروز ترشحات غیرطبیعی واژن دارد. سعی کنید همیشه لباس زیر نخی پوشیده و از پوشیدن لباس‌های بسیار تنگ دوری کنید.  

درمان ترشحات غیرطبیعی واژینال

ترشحات واژن، هم یک اتفاق فیزیولوژیک طبیعی بوده و هم می‌تواند نشانه عفونت یا سایر مشکلات زمینه‌ای باشد. اگر ترشحات واژینال غیرطبیعی بوده و ویژگی‌های ترشحات طبیعی که پیشتر به آن اشاره شد را ندارد باید به دنبال درمان آن باشید.

توجه داشته باشید که درمان بسته به علت زمینه‌ای متفاوت خواهد بود و داروهای مصرفی در درمان ترشحات غیرطبیعی واژن، نیز بستگی به نوع مشکل تجویز خواهد شد. بنابراین خودسرانه به دنبال کرم‌های موضعی برای رفع علائم ناخوشایند نباشید. به عنوان مثال عفونت‌های قارچی معمولاً با داروهای ضد قارچ مانند کرم‌ یا شیاف‌هایی که می‌توانند داخل واژن قرار داده شوند، درمان می‌شوند. واژینوز باکتریایی معمولاً با قرص‌ها یا کرم‌های آنتی‌بیوتیک و تریکومونیازیس معمولاً با مترونیدازول یا تینیدازول درمان می‌شود. بنابراین با مشاهده علائم حتماً هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

به طور کلی بیشتر ترشحات واژن طبیعی بوده و به تمیزی و سلامت دستگاه تناسلی کمک می‌کنند. این ترشحات بوی نامطبوع نداشته، سفید و شفاف بوده و همراه با درد و سوزش نیستند.  توجه داشته باشید که بدن هر فرد متفاوت است و آنچه طبیعی تلقی می‌شود، می‌تواند برای هر فرد متفاوت باشد. علائم عفونی و غیرعفونی می‌توانند سلامت ترشحات واژن را تغییر داده و باعث بروز علائم ناخوشایندی شوند. پزشک با ارزیابی علائم و نشانه‌ها می‌تواند فیزیولوژیک یا پاتولوژیک بودن ترشحات واژن را تشخیص داده و علت زمینه‌ای آن را شناسایی کند.  اگر نگرانی‌هایی در مورد ترشحات واژن خود دارید، همیشه بهتر است برای ارزیابی و تشخیص مناسب با یک پزشک مشورت کنید.